Kể từ khi vắc-xin ra đời, loài người đã thực sự có được một loại vũ khí siêu hạng, sắc bén nhất, hữu hiệu nhất để chủ động phòng chống các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Vắc-xin là chế phẩm sinh học có tính kháng nguyên, có nguồn gốc từ vi sinh vật (có thể toàn thân hoặc một phần hay  có cấu trúc tương tự) dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh cụ thể. Khoảng 85 - 95% người đã được tiêm chủng sẽ có miễn dịch đặc hiệu bảo vệ cơ thể không bị mắc bệnh đó nữa. Ước tính, vắc-xin đã cứu sống khoảng 2,5 triệu trẻ em không bị chết do các bệnh truyền nhiễm hàng năm trên thế giới. Những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm dưới đây có thể phòng ngừa bằng vắc-xin:

Viêm gan siêu vi B

Viêm gan siêu vi B là bệnh do nhiễm virus viêm gan B gây ra. Virus làm tổn thương gan âm thầm, biểu hiện rất ít với sốt, vàng da, vàng mắt. Bệnh nhân nếu có sức đề kháng tốt, cơ thể sẽ tự chống lại virus và vượt qua, nhưng nếu không, bệnh dần tiến triển đến xơ gan, ung thư gan. Cách phòng viêm gan B hiệu quả nhất là tiêm ngừa vắc-xin viêm gan B càng sớm càng tốt theo khuyến cáo.

Bệnh sởi

Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Paramyxoviridae gây ra. Bệnh hay xuất hiện vào thời điểm đông - xuân, là bệnh thường gặp ở trẻ em nhưng cũng xuất hiện ở người lớn, khả năng gây thành dịch cao. Bệnh sởi lây qua đường không khí, do đó, khả năng bùng phát thành dịch rất cao, nhất là ở những quần thể có tỷ lệ miễn dịch thấp với bệnh. Các triệu chứng của bệnh sởi như: sốt, phát ban toàn thân, ho, sổ mũi nước và mắt đỏ. Dấu hiệu phân biệt sởi với các ban khác là khởi đầu ở sau tai, rồi lên mặt, xuống cổ, bụng, lưng và tay, chân. Ban lặn sẽ để lại vết thâm trên da. Sởi là bệnh rất phổ biến ở nước ta nên được khuyến cáo tiêm vắc-xin phòng bệnh sởi từ khi trẻ 9 tháng tuổi, có thể tiêm nhắc lại theo chỉ định của cán bộ y tế.

Tiêm vắc-xin là một biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Ảnh: T. Minh

Bệnh quai bị

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus quai bị (Mumps virus) thuộc họ Paramyxoviridae. Virus có thể tồn tại khá lâu ở bên ngoài cơ thể: khoảng từ 30 - 60 ngày ở nhiệt độ 15 - 20⁰C và bị tiêu diệt nhanh chóng ở nhiệt độ trên 56⁰C hoặc dưới tác động của các hóa chất diệt khuẩn. Bệnh quai bị thường gặp ở bé trai. Quai bị gây các triệu chứng như: sốt, mệt mỏi, tuyến nước bọt, tuyến mang tai, tuyến dưới hàm sưng to. Bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm là viêm não, viêm cơ tim và vô sinh ở bé trai.

Bệnh uốn ván

Uốn ván là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lây qua các vết thương ngoài da gây ra. Bệnh nhân có biểu hiện nuốt khó, cứng hàm, sặc, cứng cơ lưng, cơ gáy, co giật. Uốn ván có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, thời gian điều trị dài, chi phí cao và nguy cơ tử vong lớn. Phòng bệnh bằng tiêm ngừa uốn ván là hiệu quả nhất khi nghi mắc uốn ván.

Bệnh viêm não Nhật Bản

Bệnh viêm não Nhật Bản do virus gây ra với vật truyền trung gian là muỗi. Trẻ mắc bệnh khởi phát là sốt đột ngột, mệt mỏi, nhức đầu, buồn nôn và nôn. Sau 3-4 ngày, người bệnh có thể co giật, lơ mơ, hôn mê và tử vong. Tỷ lệ tử vong là khoảng 20% số trường hợp. Tiêm chủng vẫn là cách phòng viêm não Nhật Bản quan trọng và hiệu quả nhất.

Bệnh Rubella

Là bệnh truyền nhiễm do virus Rubella thuộc họ togavirus gây ra, lây qua đường hô hấp khi người lành tiếp xúc với hạt nước bọt của người mang bệnh hay lây từ mẹ sang con qua nhau thai. Bệnh hay xảy ra vào mùa đông xuân, có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng cũng ít gặp ở trẻ sơ sinh trừ trường hợp trẻ mắc hội chứng Rubella bẩm sinh. Rubella gây các triệu chứng như sốt và phát ban toàn thân, thường bệnh không gây nguy hiểm và biến chứng nặng. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai mắc bệnh thì có thể để lại những di chứng nặng nề cho trẻ. Bệnh có thể phòng ngừa bằng tiêm vắc-xin.

Bệnh thủy đậu

Thủy đậu (trái rạ) là bệnh do siêu vi trùng Varicella zoster gây ra, thường gặp ở trẻ em, gây sốt phát ban và có bóng nước toàn thân. Thủy đậu rất dễ lây lan, nhất là ở môi trường đông đúc như mẫu giáo, nhà trẻ, trường học. Bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng da, viêm não, viêm tủy cắt ngang. Hiện nay, có thể tiêm vắc-xin phòng thủy đậu cho trẻ từ 12 tháng trở lên.

Cúm

Bệnh cúm là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do virus gây ra và dễ dàng lan truyền qua các giọt nhỏ, gây tình trạng sốt, ho, đau đầu, đau họng, đau cơ. Các chuyên gia khuyến nghị, người khỏe mạnh nên đi tiêm phòng cúm vì virus cúm hiện có khả năng biến đổi và trở nên nguy hiểm hơn, trong khi hệ thống miễn dịch của chúng ta không phải lúc nào cũng ở tình trạng “cập nhật”. Do đó, tiêm phòng cúm hằng năm sẽ cung cấp cho chúng ta sự bảo vệ nhất định trước những mầm bệnh bất ngờ.

Viêm màng não do não mô cầu

Đây là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn não mô cầu các type A, B, C, Y và W135 gây ra. Vi khuẩn này lây truyền từ người sang người qua dịch cơ thể tiếp xúc khi ho, hắt hơi. Bệnh gây sốt li bì, mê sảng, hôn mê và co giật, tỷ lệ tử vong ở trẻ khoảng 50%. Hiện nay, đã có vắc-xin phòng bệnh viêm màng não do vi khuẩn type A, C nhưng chỉ bắt đầu tiêm hiệu quả với trẻ từ 2 tuổi trở lên.

Bệnh thương hàn

Thương hàn là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lây qua đường tiêu hóa gây ra. Bệnh có triệu chứng sốt cao, tiêu lỏng, bụng trướng, có thể gây xuất huyết tiêu hóa. Phương pháp phòng bệnh thương hàn đặc hiệu, chủ động và hiệu quả nhất là tiêm vắc-xin.

Bệnh dại

Dại là loại bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại lây qua niêm mạc hoặc vết thương do động vật mắc bệnh dại cắn gây ra. Bệnh nhân bệnh dại thường biểu hiện sợ nước, sợ gió, sợ ánh sáng, hay kích động, lên cơn co giật rồi nhanh chóng tử vong. Tiêm vắc-xin phòng dại là cách tốt nhất ngừa bệnh dại khi nghi bị con vật dại cắn. Những đối tượng có nguy cơ bị dại do tính chất công việc cũng có thể tiêm ngừa chủ động.