Đây được coi là thời điểm bấp bênh và rủi ro nhất trong đại dịch. Dịch càng lan rộng, virus càng có cơ hội phát triển. Nhà dịch tễ học phân tử Emma Hodcroft, Đại học Bern, giải thích khi toàn bộ dân số không không có kháng thể, virus chưa chịu áp lực phải tiến hóa.

"Nhưng đến khi một phần cộng đồng được tiêm phòng hoặc miễn dịch với virus đang lưu hành, đây là thời điểm nguy hiểm", bà nói.

Biến thể mới cũng làm giảm hiệu quả vaccine và phương pháp điều trị, dẫn đến tái nhiễm ở người đã khỏi bệnh. Theo các nhà khoa học, chìa khóa để tránh tình trạng này là giãn cách xã hội và thực hiện những biện pháp giảm lây nhiễm, bên cạnh đẩy mạnh tiêm phòng.

Richard Lessells, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Nền tảng Đổi mới Nghiên cứu KwaZulu-Natal, cho biết: "Tiến hành cả hai điều này càng chậm, nguy cơ xuất hiện thêm biến thể càng lớn".

Khi lây truyền từ người sang người, virus tạo nhiều bản sao của chính nó và xảy ra sai sót nhỏ. Các lỗi như vậy được đưa vào mã di truyền. Một số đột biến không ảnh hưởng đến hoạt động của virus. Số khác, như trong biến thể Anh, Nam Phi và Brazil, làm tăng khả năng lây truyền hoặc trốn tránh hệ miễn dịch. Như vậy, càng lây nhiễm nhiều, nCoV càng sinh nhiều đột biến, khả năng cao các biến thể nguy hiểm hơn sẽ ở lại và chiếm ưu thế.

Nhân viên nhà tang lễ chôn cất một bệnh nhân tử vong do mắc Covid-19 tại Pretoria, Nam Phi. Ảnh: WSJ

Vineet Menachery, chuyên gia virus Đại học Y Texas, cho biết: "Mỗi đợt virus nhân lên là một cơ hội để nó kết hợp với đột biến mới. Nếu có ít người nhiễm và vòng tái tạo, đột biến được đưa vào cũng ít hơn".

Nếu Covid-19 lây lan không kiểm soát trong cộng đồng chỉ có miễn dịch một phần, biến thể sẽ giữ lại các đột biến có lợi, giúp nó tránh được kháng thể hoặc tế bào T. Hiện tượng này gọi là áp lực chọn lọc, giúp giải thích sự xuất hiện của một số biến thể phát sinh ngay từ đầu và tại sao các nhà khoa học Nam Phi báo cáo số ca tái nhiễm cao bất thường.

Nghiên cứu của tiến sĩ Richard Lessells và các đồng nghiệp cho thấy biến thể B.1.351 ban đầu lây lan nhanh nhất ở tỉnh Eastern Cape của Nam Phi, nơi nhiều người đã mắc và khỏi Covid-19. Công trình chỉ ra kháng thể từ bệnh nhân nhiễm nCoV trước đó kém hiệu quả hơn với B.1.351.

Theo một số chuyên gia, biến thể này có hơn 20 đột biến, một số đã phát triển trong cơ thể bệnh nhân trước khi lây lan sang những người khác. Nhiều nhà khoa học tin rằng tình trạng tương tự xảy ra ở Anh khi biến thể B.1.1.7 xuất hiện vào tháng 12.