Bổ sung vi chất, xin chớ lạm dụng

Nguyên nhân gây thiếu vitamin và chất khoáng

Do cung cấp thiếu: Chủ yếu do chất lượng của lương thực và thực phẩm không đảm bảo như: gạo bị mốc, rau quả bị úa, héo hoặc do chế biến không đúng (ví dụ vitamin C bị nhiệt độ phá hủy; vitamin B₁ bị chất kiềm phá hủy...), đặc biệt ở người nghiện rượu (người nghiện rượu thường ăn uống thiếu chất; rượu làm tổn thương cơ quan tiêu hóa làm giảm khả năng hấp thu các vitamin nhóm B và rượu gây nên xơ gan).

Do rối loạn hấp thu: Tiêu chảy kéo dài, nghiện rượu; bệnh lý dạ dày tá tràng. Đặc biệt ở người cao tuổi, do sự giảm chức năng của cơ quan tiêu hóa như giảm tiết dịch mật, dịch tụy, dịch dạ dày kết hợp với tình trạng giảm nhu động ruột, táo bón dẫn đến cản trở hấp thu các chất.

Do nhu cầu của cơ thể tăng: Phụ nữ có thai, cho con bú; thiếu niên tuổi dậy thì, sau khi bị bệnh nặng. Những trường hợp này có thể bổ sung bằng chế độ ăn uống, chỉ dùng thuốc uống hoặc tiêm khi không ăn được do rối loạn tiêu hóa hoặc ăn không đủ (do mệt mỏi, chán ăn…).

Vi chất có sẵn trong các loại thức ăn.

Xử trí khi thiếu vitamin và chất khoáng

Trước hết phải xử trí nguyên nhân dẫn đến thiếu vitamin như đã nêu trên. Thường thì ít có hiện tượng thiếu đơn độc một chất, vì vậy việc bổ sung vitamin dưới dạng hỗn hợp sẽ có hiệu quả hơn dùng các loại riêng biệt. Tỷ lệ phối hợp các vitamin và chất khoáng khác nhau trên từng loại sản phẩm của các hãng khác nhau. Do vậy, khi lựa chọn phải căn cứ vào nguyên nhân gây thiếu để bổ sung cho phù hợp.

Nguyên nhân chủ yếu gây thừa vitamin và hậu quả

Nguyên nhân: Hầu hết thừa là do sự lạm dụng vitamin và các chất khoáng dưới dạng thuốc. Cần phải nhắc lại rằng, những người khỏe mạnh, không có rối loạn tiêu hóa và hấp thu, ăn với chế độ ăn bình thường thì không bao giờ phải dùng thêm vitamin cùng các khoáng chất dưới dạng thuốc. Nếu các đối tượng này thường xuyên uống vitamin, đặc biệt vitamin tan trong dầu (vitamin A, D) thì dễ gặp các rối loạn do thừa vitamin.

Hậu quả của thừa một số vitamin thường gặp:

Vitamin D: Trẻ em dưới 1 tuổi khỏe mạnh, nếu uống thường xuyên lượng vitamin D với liều >400 UI/ngày sẽ dẫn đến tăng calci máu, thậm chí dẫn đến suy thận và tử vong.

Vitamin A: Trẻ em dưới 4 tuổi thường xuyên uống vitamin A liều ≥5.000 đơn vị/ngày sẽ gây nên các triệu chứng ngộ độc mạn tính với các biểu hiện như ban đỏ, viêm da tróc vảy, viêm niêm mạc miệng hay đau các xương. Đối với phụ nữ có thai, dùng như vậy sẽ có nguy cơ thừa vitamin A và gây quái thai. Với liều vitamin A ≥ 100.000 đơn vị/ngày có thể gây tăng áp lực sọ não, co giật ở trẻ nhỏ.

Vitamin B (đặc biệt hỗn hợp viên vitamin 3B được dùng khá phổ biến) liều cao sẽ gây nên thừa vitamin B₆làm rối loạn thần kinh cảm giác; thừa vitamin B₁₂ sẽ xuất hiện triệu chứng của thừa coban gây tăng sản tuyến giáp, tăng hồng cầu quá mức…

Vitamin C khi dùng thường xuyên ở liều cao sẽ dẫn đến các dấu hiệu ngộ độc như: tiêu chảy, loét đường tiêu hóa, sỏi thận; dạng tiêm tĩnh mạch có thể gây rối loạn đông máu, giảm sức bền của hồng cầu.

Thừa các yếu tố vi lượng sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn so với các vitamin. Thừa sắt sẽ dẫn đến ngộ độc sắt có thể dẫn tới tử vong. Thừa iode (liều >6mg/ngày) gây ức chế hoạt động của tuyến giáp, ở người mẹ mang thai sẽ dẫn đến thiểu năng giáp sơ sinh, trẻ sẽ bị chứng đần độn.

Muốn tránh được các hậu quả do dùng không đúng vitamin và các chất khoáng, trước hết cần phải hiểu rõ nguyên tắc: nếu không thấy thiếu thì không dùng; không được coi vitamin và các khoáng chất là “thuốc bổ” mà muốn khỏe thì dùng. Chính vì vậy, khi cảm thấy có vấn đề về sức khỏe, biện pháp tốt nhất là cần đi khám và tư vấn về sức khỏe. Thầy thuốc sẽ thăm khám, làm các xét nghiệm bổ sung cần thiết để xác định tình trạng sức khỏe và có các chỉ dẫn cần thiết. Tuyệt đối không nên tự ý dùng vitamin và khoáng chất, đặc biệt các loại phối hợp, liều cao và dùng dài ngày.