Cảnh giác khi nuốt khó

Nguyên nhân nuốt khó

Người ta ước tính ở tuổi ngoài 50 ít nhất trong 1 tuần có 1 lần nuốt khó, chiếm khoảng 35%. Bình thường đường kính của thực quản của người có thể giãn rộng tới 4cm để cho thức ăn và nước uống đi qua, mỗi khi đường kính đó nhỏ hơn 1,5cm thường xuyên xảy ra sẽ gây khó khăn cho việc ăn uống và đau, rát.

Có rất nhiều nguyên nhân gây nên nuốt khó, nhưng người ta thấy càng lớn tuổi thì hiện tượng nuốt khó càng tăng lên. Trong cuộc sống thường ngày có một số người nuốt khó do thói quen ăn, uống quá nhanh, nhai không kỹ hoặc một số trẻ sơ sinh có hiện tượng trớ, nôn do nuốt khó bởi đặc điểm sinh lý của trẻ chưa hoàn thiện, nhất là hệ thần kinh, trong đó có thần kinh điều tiết sự co bóp của thực quản. Tuy vậy, theo thời gian các hiện tượng đó sẽ hết dần. Ở trẻ em khi thấy trẻ nuốt khó, đau, khóc thét thì nên nghĩ là vùng họng, thực quản của trẻ có vấn đề, thông thường hay gặp nhất là trẻ hóc xương hoặc nuốt vật lạ vào họng, thực quản. Với người trưởng thành, đặc biệt là NCT thì phải hết sức cảnh giác với hiện tượng nuốt khó bởi vì có rất nhiều nguyên nhân, trong đó đáng sợ nhất là bệnh ác tính. Bệnh gặp nhiều nhất là ở trong lòng thực quản như rối loạn co bóp thực quản, xơ cứng bì. Xơ cứng bì là bệnh hệ thống gây tổn thương nhiều cơ quan trong đó có xơ cứng da và các cơ quan như thực quản làm giảm cơ co thắt thực quản. Một số bệnh như bỏng thực quản (có thể mưng mủ, nhiễm trùng), trào ngược dạ dày thực quản (sau đó là sẹo thực quản), polyp thực quản, u thực quản, sa thực quản, nhưng nguy hiểm nhất là ung thư thực quản gây nuốt khó liên tục, thường xuyên. Ung thư thực quản là một bệnh hay gặp ở nước ta, đặc biệt ở nam giới trên 40 tuổi. Đây là một bệnh ở giai đoạn đầu không cẩn thận sẽ dễ nhầm với một số bệnh khác (bệnh trào ngược dạ dạy dày thực quản, bệnh dạ dày- tá tràng, bệnh về tim mạch, bệnh đau thần kinh liên sườn) vì người bệnh đau sau xương ức, nuốt khó hoặc nghẹn, sau đó nuốt khó liên tục, thường xuyên và nuốt đau hoặc nôn.

Ở xung quanh thực quản cũng gặp nhiều trường hợp chèn ép thực quản gây khó nuốt như ung thư hạ họng, suy tim, u trung thất, bệnh về đốt sống cổ (xương tăng sinh ở cạnh trước sống cổ đè ép thực quản)… Một số bệnh về cơ quan khác của đường hô hấp trên như họng, hầu, vòm hầu, viêm amidan hoặc bệnh của đường tiêu hóa như tâm vị không giãn, khối u tâm vị hoặc một số cơ quan khác trong ổ bụng thoát vị qua cơ hoành cũng gây nên nuốt khó.

Ngoài ra, ở NCT nuốt khó còn có thể do một số bệnh tổn thương hệ thần kinh như bệnh Parkinson, đột quỵ não (tai biến mạch máu não gây liệt). Nuốt khó đôi khi không có tổn thương thực thể mà chỉ có cảm giác nuốt vướng một vật gì ở họng lúc có, lúc không (không thường xuyên) cũng có thể là do viêm amidan mạn tính hoặc do tác động của các stress hoặc bệnh tâm thần.

Để xác định nguyên nhân gây nuốt khó thì cần được khám bệnh một cách tỉ mỉ và tiến hành một số xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết. Ở các cơ sở y tế có đủ điều kiện thì sẽ chụp thực quản có thuốc cản quang hoặc nội soi thực quản. Nội soi thực quản có nhiều ích lợi, ngoài việc chẩn đoán xác định nguyên nhân gây nuốt khó thì ở một số cơ sở y tế có kinh nghiệm có thể phẫu thuật cắt khối u, polyp qua nội soi. Hoặc trong các trường hợp nuốt khó do hẹp thực quản (sẹo thực quản do hậu quả của bỏng, trào ngược dạ dày thực quản) thì có thể nong thực quản qua nội soi.

Biện pháp khắc phục

Do nuốt khó, nhất là nuốt khó kéo dài làm cho người bệnh không ăn uống được hoặc ăn uống không đủ lượng sẽ xuất hiện một số biến chứng như suy dinh dưỡng, rối loạn nước và chất điện giải. Trong một số trường hợp nuốt khó chưa xác định được nguyên nhân làm cho người bệnh lo lắng, suy sụp tinh thần ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và ảnh hưởng đến sức lao động. Một số trường hợp bị ung thư thực quản nếu không phát hiện sớm để chữa trị thì bệnh tiến triển nhanh và có thể gây tử vong.

Với trẻ em cần hết sức thận trọng không để trẻ hóc xương hoặc nuốt các vật cứng vào họng (các loại đồ chơi), nếu xảy ra cần cho trẻ đi khám ngay tốt nhất là khám chuyên khoa tai mũi họng để giải quyết cấp cứu kịp thời không để thực quản bị tổn thương, nhiễm trùng, mưng mủ gây nuốt khó cho trẻ. Với người trưởng thành khi thấy nuốt khó cần đi khám bệnh ngay, nhất là nuốt khó kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng thì càng cần được khám bệnh để xác định nguyên nhân. Trong các trường hợp này, cần khám ở chuyên khoa tai mũi họng hoặc khám chuyên khoa tiêu hóa hoặc chuyên khoa ung thư. Tại các chuyên khoa này, nếu chưa tìm ra nguyên nhân thì sẽ được gửi khám các chuyên khoa khác có liên quan đến bệnh nuốt khó như chuyên khoa xương khớp, thần kinh, tâm thần. Khi được xác định nguyên nhân thì đa số được điều trị nội khoa (dùng thuốc) như: viêm thực quản, trào ngược dạ dày thực quản, tai biến mạch mãu não, thoái hóa cột sống, tâm thần, stress. Một số nuốt khó do khối u chèn ép sẽ được phẫu thuật (điều trị ngoại khoa). Các trường hợp do ung thư sẽ được điều trị tích cực tùy theo bệnh và mức độ nặng, nhẹ của bệnh (phẫu thuật, tia xạ, dùng hóa chất…). Điều quan trọng là người bệnh không được chủ quan, xem thường để đến khi bệnh nặng mới đi điều trị.