Chủ động phòng chống để giữ vững thành quả loại trừ sốt rét tại Quảng Ninh

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây nên. Bệnh lây theo đường máu và tác nhân trung gian truyền bệnh chủ yếu là do muỗi Anopheles. Chúng có thể mang mầm bệnh từ người này sang người kia. Ngoài ra, bệnh sốt rét có thể truyền từ mẹ sang con, dùng bơm tiêm dính máu người nhiễm bệnh,…Tại Việt Nam, sốt rét thường có tốc độ lây lan mạnh vào đầu và cuối mùa mưa tầm tháng 4-5 và tháng 9-10. Hiện nay chưa có vắc xin phòng bệnh, tuy nhiên bệnh có thuốc điều trị đặc hiệu và có thể phòng chống được.

Thạc sĩ Đỗ Phương Anh, Phó Trưởng Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Quảng Ninh cho biết: “Trong thời gian ủ bệnh sốt rét, người bệnh vẫn sinh hoạt, ăn uống, đi lại bình thường, hoàn toàn không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Chuyển sang thời kỳ phát bệnh, người bệnh có những cơn sốt rét điển hình với ba triệu chứng: rét run, sốt, vã mồ hôi. Đối với trường hợp sốt rét lâm sàng phải có đủ 4 tiêu chuẩn. Thứ nhất là sốt, người bệnh có triệu chứng điển hình của cơn sốt rét như rét run, sốt và vã mồ hôi. Hoặc có triệu chứng không điển hình của cơn sốt rét như sốt không thành cơn (người bệnh thấy ớn lạnh, gai rét) hoặc sốt cao liên tục, sốt dao động. Hoặc có sốt trong 3 ngày gần đây. Hai là, không tìm thấy các nguyên nhân gây sốt khác. Ba là, đang ở hoặc đã đến vùng sốt rét lưu hành trong thời gian ít nhất 14 ngày hoặc có tiền sử mắc sốt rét trong vòng 2 năm gần đây. Bốn là có đáp ứng với thuốc điều trị sốt rét”.

Thạc sĩ Đỗ Phương Anh tập huấn phòng chống sốt rét cho tuyến huyện

Bệnh sốt rét được phân loại thành 2 nhóm chính là sốt rét thường và sốt rét ác tính:

Sốt rét thường: Không nguy hiểm tính mạng người bệnh như trường hợp ác tính. Bệnh nhân gặp phải những cơn sốt rét khi tiếp xúc với ký sinh trùng gây bệnh. Tuy nhiên mỗi trường hợp mức độ sốt rét sẽ khác nhau, phụ thuộc vào loại ký sinh trùng thâm nhập vào cơ thể. Người ta phân sốt rét thường thành 3 dạng là sốt sơ nhiễm, điển hình và thể cụt. Một số trường hợp nhiễm ký sinh trùng lạnh xét nghiệm dương tính với sốt rét tuy nhiên bệnh nhân không sốt và vẫn lao động, sinh hoạt bình thường.

Sốt rét ác tính: Sốt nặng có khả năng biến chứng cao. Người bệnh bị rối loạn thần kinh, ý thức, thậm chí là rơi vào trạng thái hôn mê, co giật, ảnh hưởng đến não bộ. Trường hợp nghiêm trọng bệnh nhân nhiễm sốt rét ác tính tử vong nhanh sau khi các triệu chứng bùng phát một cách nặng nề.

Khi mắc bệnh sốt rét người bệnh tuyệt đối không được tự điều trị tại nhà, tránh trường hợp lây nhiễm bệnh sang người lành. Bên cạnh đó nếu tình trạng bệnh kéo dài, không thuyên giảm sẽ xuất hiện các biến chứng nguy hiểm và có thể gây tử vong cho người bệnh.

Việc chăm sóc bệnh nhân sốt rét đóng vai trò rất quan trọng, giúp cho bệnh nhân nhanh khỏi bệnh và hạn chế các biến chứng của bệnh. Bệnh nhân sốt rét cần được cho ăn đảm bảo đủ calo ngay từ ngày đầu, tốt nhất là ăn lỏng (cháo, sữa…) khi sốt cao và ăn đặc (cơm) khi đã hạ sốt. Cho uống nhiều nước (nước sôi để nguội, nước hoa quả, nước cháo…). Đối với trẻ em đang bú, phải tiếp tục cho bú…Khi bệnh nhân ăn uống kém, cần bổ sung năng lượng và dịch thể bằng đường truyền tĩnh mạch.

Tình trạng sốt cao (trên 39 độ C) dễ gây kích thích, vật vã, mê sảng, nôn, trẻ dễ bị co giật. Cần hạ sốt bằng các biện pháp như cởi nới bớt quần áo, để bệnh nhân nằm nơi thoáng mát, lau người bằng khăn ấm… Khi sốt quá cao (trên 40 độ C), có thể dùng paracetamol (uống hoặc viên đạn đặt hậu môn). Không nên dùng các thuốc hạ sốt có aspirin.

Bệnh nhân sốt rét rất dễ bị thiếu máu, nhất là những người sốt dai dẳng, phụ nữ có thai và trẻ em. Thiếu máu ở bệnh nhân sốt rét thường là thiếu máu nhược sắc (giảm hồng cầu và huyết cầu tố) do vỡ hồng cầu, rối loạn chuyển hóa sắt và thiểu dưỡng. Do vậy, ngoài vấn đề nuôi dưỡng tốt, bệnh nhân sốt rét cần được bổ sung sắt và các nguyên tố vi lượng (bằng ăn uống hoặc thuốc), tăng cường các vitamin, nhất là vitamin A, kẽm (giúp chuyển hóa sắt) và axit folic. Khi thiếu máu nặng, cần được truyền máu cùng nhóm.

Để giúp người dân có thể chủ động phòng chống sốt rét, Thạc sĩ Đỗ Phương Anh, Phó Trưởng Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Quảng Ninh đã khuyến cáo: Tỉnh Quảng Ninh là một tỉnh du lịch phát triển, có nguy cơ cao du nhập bệnh nhân Sốt rét ngoại lai. Để tiếp tục duy trì thành quả loại trừ sốt rét, ngăn chặn bệnh Sốt rét quay trở lại, người dân cần tích cực thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

– Phòng chống muỗi truyền bệnh vẫn được xem là biện pháp hữu hiệu nhất thông qua nhiều phương pháp khác nhau như diệt muỗi bằng hóa chất hoặc ngăn sự tiếp xúc giữa người và muỗi truyền bệnh: ngủ màn, mặc quần áo dài tay có thể sử dụng hương xua muỗi, dùng vợt, lồng bắt muỗi, thoa kem chống muỗi.

– Vệ sinh môi trường xung quanh nơi ở, loại bỏ những nơi trú ẩn của muỗi như phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, sắp xếp vật dụng trong nhà ngăn nắp, sạch sẽ, quần áo phải được xếp gọn gàng không nên treo hay móc quần áo trên tường làm chỗ cho muỗi đậu…

Loại bỏ nơi trú ẩn của muỗi để loại trừ sốt rét

– Người đi làm ở vùng rừng núi cần mang theo màn để ngủ.

– Người đi làm vùng rừng núi hoặc người đến vùng có dịch (công tác, du lịch…) trở về địa phương nên đến cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm, nếu có bị sốt rét sẽ được điều trị kịp thời.

Lưu ý: Người mắc bệnh sốt rét cần cách ly và điều trị đúng phác đồ dưới hướng dẫn của cán bộ y tế. Tuyệt đối không được tự ý điều trị tại nhà và sử dụng thuốc điều trị bệnh sốt rét cho các mục đích khác.

Những năm gần đây, Quảng Ninh vẫn là tỉnh đạt tiêu chí loại trừ sốt rét trên quy mô toàn tỉnh. Nhằm tiếp tục duy trì thành quả loại trừ sốt rét, ngăn chặn sốt rét quay trở lại thì việc chủ động phòng chống sốt rét của mỗi người dân trong cộng đồng đóng một vai trò hết sức quan trọng.

Ngọc Phượng, Mạnh Hùng – CDC QN