Dùng thuốc trong bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Mục tiêu điều trị bệnh trào ngược dạ dày - thực quản là làm mất triệu chứng của bệnh nhân; chữa lành tình trạng viêm thực quản (nếu có); ngăn ngừa trít hẹp, xước trợt niêm mạc và loét tái phát; duy trì hiệu quả điều trị. Do đó đến nay có rất nhiều thuốc được đưa vào sử dụng để điều trị.

Nhóm thuốc điều hòa vận động

Metoclopramid có tác dụng trung ương vào vùng lẩy cò và có tác dụng lên các lớp cơ ống tiêu hóa. Nó làm gia tăng vận động, thúc đẩy mở môn vị dẫn đến làm vơi dạ dày từ đó làm giảm trào ngược dạ dày thực quản. Tác dụng phụ của thuốc là gây buồn ngủ và tăng trương lực ngoại tháp. Thuốc cần uống trước bữa ăn. Với trẻ em có thể dùng chế phẩm dạng viên đạn đặt hậu môn. 

Domperidon (motilium, peridy) là thuốc kháng dopaminergic ngoại biên, nó cố định vào thụ thể D2 ngoại biên và không qua hàng rào máu não. Domperidon có tác dụng làm tăng áp lực cơ vòng đoạn dưới thực quản do đó làm tăng sự vơi dạ dày dẫn đến làm giảm trào ngược. Thuốc cũng được uống trước khi ăn. Đối với trẻ em nên dùng loại nhũ dịch. Không dùng thuốc trong các trường hợp chảy máu dạ dày ruột, tắc ruột, nguy cơ thủng ở ống tiêu hóa.

Sulpirid có tác dụng làm gia tăng trương lực đoạn dưới cơ vòng thực quản, nó cũng có tác dụng vào hệ thần kinh trung ương như các thuốc ngủ do đó có tác dụng phụ là buồn ngủ, gây hội chứng ngoại tháp, chảy sữa, bất lực.

Metopimazin là thuốc chống nôn kháng tiết dopamin có tác dụng chọn lọc trên khu vực lẩy cò hóa học của não thất IV. Thuốc có tác dụng làm thay đổi vận động ống tiêu hóa nhưng không làm tăng sự vơi dạ dày, do đó nó không làm cản trở sự hấp thu tiêu hóa cao của các thuốc phối hợp. Thuốc có các chế phẩm có thể dùng ở dạng đường uống, tiêm bắp hoặc đặt hậu môn.

Nhóm thuốc làm giảm tác động có hại của trào ngược

Các thuốc tạo màng ngăn dạ dày - thực quản:

Alginat: Khi uống, acid alginic sẽ tiếp xúc với HCl tạo thành một lớp bọt nổi lên trên dịch vị. Trong trường hợp trào ngược nhờ lớp gel này sẽ bảo vệ cho niêm mạc thực quản khỏi bị tác động của acid dạ dày. Thuốc được uống sau mỗi bữa ăn và trước lúc đi ngủ. Ngoài ra, người ta còn dùng dimeticol (gel polysilan). Đây là một chất bảo vệ niêm mạc tương tự như alginat.

Nhóm thuốc có tác dụng bảo vệ niêm mạc: Trong nhóm này người ta thường dùng sucralfat. Thuốc gắn với protein tạo hàng rào bảo vệ niêm mạc dạ dày thực quản chống lại các tác nhân từ dạ dày. Sucralfat được dùng trong các trường hợp bệnh trào ngược vừa đến nặng, uống trước bữa ăn và lúc đi ngủ, tránh dùng antacid hoặc kháng histamin H2 30 phút trước hoặc sau khi uống sucralfat. 

Tùy theo tình trạng lâm sàng của bệnh nhân mà sử dụng thêm các thuốc kháng acid maalox, phosphalugel…, thuốc kháng thụ thể H2 như cimetidin, ranitidin, nizatidin, famotidin hoặc thuốc ức chế bơm proton như omeprazol, lansoprazol, pantoprazol, rabeprazol, esomeprazol.

Hiện nay, việc điều trị với thuốc ức chế bơm proton đạt thành công nhất, trong đó có khoảng nửa số bệnh nhân có thể duy trì sự thành công chỉ cần điều trị bằng thuốc ức chế bơm proton cách ngày hoặc dùng một loại kháng thụ thể H2. Đặc biệt, bên cạnh việc dùng thuốc thì việc duy trì chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý sẽ góp phần quan trọng trong việc điều trị bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản. Mỗi bữa không nên ăn quá nhiều, nên ăn làm nhiều bữa, 4 - 5 bữa mỗi ngày, mỗi bữa ăn ít một. Không nên ăn chất lỏng, nên ăn đặc, khô. Sau khi ăn không nên nằm nhiều, ngồi ở tư thế cúi ra phía trước... nằm ngủ ở tư thế đầu dốc cao. Người bệnh cần bỏ hẳn một số thức ăn làm giảm trương lực cơ vòng như sôcôla, thuốc lá, cà phê, chất mỡ, nước khoáng có hơi. Cần ăn chậm, nhai nát kỹ, tránh nuốt hơi vào dạ dày. Không được dùng một số thuốc làm giảm trương lực cơ vòng dưới thực quản như estrogen, progesteron, anticholinergic, barbituric, ức chế calci, diazepam, theophylin. Chỉ phẫu thuật khi điều trị nội khoa không khỏi và khi có biến chứng nặng nề.