Stress ở trẻ em

Tại buổi trao đổi về nuôi dạy con mới đây, bác sĩ Trần Trung Nghĩa, Trường ĐH Y Dược TPHCM, kể một câu chuyện mà ông từng chứng kiến: Khi còn nhỏ, mỗi bữa bé Bi bị mẹ ép ăn một tô to với đủ thứ rau, thịt... Cứ đến giờ ăn là bé vật vã khóc. Rồi việc bị ép ăn nhiều hơn khẩu phần làm cho bé Bi bị béo phì.

Đến lúc đó, cái vòng luẩn quẩn lại diễn ra: Những bữa ăn của Bi tiếp tục đẫm nước mắt nhưng không phải vì bị bắt ép ăn nhiều mà là vì bị ba mẹ buộc phải ăn kiêng. Bác sĩ Nghĩa cho biết bé Bi bị stress... vì ăn uống!

Vô tình hại con

Không chỉ ép ăn mà ba mẹ bé Bi còn lo sợ bé bị trầy xước, té ngã nên không cho con ra ngoài chơi. Lâu dần, ngoài các nhân vật hoạt hình, Bi không quan tâm đến ai khác. “Nhiều bậc cha mẹ quan tâm đến con quá mức và không đúng cách nên vô tình làm hại trẻ. Bị stress chỉ là một trong rất nhiều hậu quả tệ hại mà cha mẹ gây ra cho trẻ” - chuyên gia tâm lý Nguyễn Thu Mai nhìn nhận.

Stress là trạng thái có thể bắt gặp ở mọi lứa tuổi và xuất hiện nặng ở các cột mốc: đi làm, lập gia đình, có đứa con đầu tiên, đổi nhà, tiền mãn kinh, có đứa cháu đầu tiên, về hưu... Gặp những sự thay đổi, người lớn thường tiết chế được hoặc bộc lộ một cách kín đáo. Nhưng trẻ em thì không như vậy. Chúng thường thể hiện bằng cách khóc nhiều hơn.

Bé bắt đầu bỏ ăn, lớn chậm, trí não mệt mỏi. Việc này có thể ảnh hưởng đến chiều cao của trẻ, làm cho trẻ khó hòa nhập. Biểu hiện thường thấy ở trẻ bị stress là thu mình lại, không muốn tiếp xúc với ai, lúc nào cũng ủ rũ, không còn hào hứng với các trò chơi quen thuộc. Trẻ thờ ơ với mọi việc, học hành sa sút.

Hay như sự gắn kết quá mức của một người thân trong gia đình với trẻ cũng có thể làm cho trẻ bị hội chứng “sợ chia ly”- một dạng của stress. Trẻ sợ đi học, sợ làm việc gì đó mà khi trở về không còn gặp người thân. Chuyên gia tâm lý Võ Thị Minh Huệ cho biết qua kinh nghiệm làm việc, có nhiều người phụ nữ dù bị chồng hành hạ, ngược đãi nhưng cũng không muốn được giải thoát vì tuổi thơ từng bị hội chứng “nỗi lo chia ly” nên tự bắt mình phải phụ thuộc vào một ai đó.

Gia đình phải là chỗ dựa

Đỉnh điểm của stress là trẻ có ý định tự tử. Ý định này đến nhanh, kéo theo hành động đột ngột. Các chuyên gia tâm lý thống nhất nhìn nhận: Tình trạng trẻ có ý định tự tử ngày càng tăng, đôi khi vì những lý do vô cùng “lãng xẹt”. Nhiều khi trẻ tự tử vì một câu nói của cha mẹ: “Nhìn con hàng xóm thấy mà ham”. Cũng có khi vì cha mẹ mải mê làm ăn, không quan tâm đến con cái nên trẻ muốn tự tử để “đánh động, trả thù”.

Việc cha, mẹ ngoại tình hoặc có hành vi phạm tội cũng khiến trẻ thấy xấu hổ và “không muốn làm con của những người xấu xa như vậy”... Khi quyết định tự tử là trẻ cảm thấy tuyệt vọng, cuộc sống không còn gì đáng sống. Trong tình huống này, người thân phải tìm cách níu trẻ lại. Không ai khác ngoài gia đình phải là chỗ dựa để trẻ cảm thấy cuộc sống ý nghĩa và trẻ quan trọng đối với gia đình, người thân như thế nào.

Một phụ nữ kể: Bà có đứa cháu trai, khi lớn lên cháu lại thích mặc quần áo con gái, lấy tên con gái. Bà và gia đình khuyên bảo hết lời nhưng cháu vẫn không thay đổi. Gia đình cảm thấy rất mệt mỏi vì đứa cháu này. Theo bác sĩ Trần Trung Nghĩa, gia đình phải thông cảm, chia sẻ với những người con, cháu đồng tính. Nếu vấp phải sự phản ứng của người thân, họ rất dễ hành động dại dột.

Giúp trẻ nhận ra đúng, sai

Tại cuộc gặp gỡ, các thầy thuốc, chuyên gia tâm lý đưa ra lời khuyên: Các bậc cha mẹ nên tạo cho trẻ có một khoảng cách an toàn và tự lập; không nên làm cho trẻ có thói quen gắn kết, phụ thuộc quá mức vào cha mẹ. Ngoài ra, cha mẹ cần tạo cơ hội cho trẻ thảo luận các vấn đề của cuộc sống; tôn trọng ý kiến của trẻ và sẵn sàng tranh luận một cách bình đẳng để giúp trẻ nhận ra được đâu là đúng, sai.