Trẻ có “em” và những vấn đề dễ bị lãng quên

Khi trẻ có em, phụ huynh thường chuẩn bị tâm lý cho con như thế nào?

Thông thường, phụ huynh sẽ trang bị cho con tiêu chí “làm anh/chị là phải biết nhường em”, hay “con lớn rồi nhớ làm gương/ phụ mẹ trông em”...

 Mọi chuyện diễn ra như dự tính. Đứa thứ hai ra đời lành lặn. Đứa lớn thương em, nhường nhịn em, không có vẻ gì là ganh đua hay tranh giành tình cảm với em. Lúc đó đa phần các bậc phụ huynh thường cảm thấy hài lòng.

Về sau, đứa con lớn càng lăng xăng, nhường em thì vẫn nhường em đó nhưng nhất định không chơi cùng em. Có chuyện gì thì kêu ba, gọi mẹ nhưng với em thì tuyệt đối không. Em chơi ồn ào quá, bực bội quá lại cốc đầu em mấy phát rõ đau vì cái tội “làm người ta hết hồn!”. Đứa khác thì lại thể hiện cách khác: đòi bú bình như em, quấn tã như em, thậm chí…tiểu dầm, ỉa đùn.

Những lúc đó, các bậc phụ huynh nên hiểu trẻ cần được hỗ trợ để cải thiện hành vi bằng cách  quan sát gì để thấy gốc rễ của vấn đề mà không nên áp đặt hay hù dọa trẻ.

Công tác chuẩn bị tâm lý cho đứa con đầu đón nhận việc có “em” như thế nào là đúng?

Không đơn giản chỉ là “đứa lớn có thương em nên nhường em” - như đa phần phụ huynh vẫn nghĩ, mà thật ra vì “cũng vì bận lo cho đứa nhỏ mất rồi, đứa kia không quấy rầy, không làm nũng, là mừng!”. Cho đến một ngày nào đó, đứa lớn giật mình trong đêm, đi loanh quanh trong nhà mếu máo khóc. Mẹ hoảng hồn kêu con vào ngủ mới chịu nín khóc mà ngủ tiếp. Nhưng rồi thỉnh thoảng cách vài ngày lại cứ đi loanh quanh nửa đêm mà khóc như thế. Lúc này mẹ mới hốt hoảng thực sự,  mới nghĩ đến việc đưa con đi khám tâm lý.

Trẻ con dưới 5 tuổi có 2 nỗi lo chính: lo bị bỏ rơi và nỗi lo chia ly. Trẻ khi “có em” lại gộp luôn cả 2 nổi lo đó trong tâm trí. Trẻ sợ bị bỏ rơi vì “giờ mẹ đã có em rồi, đâu còn thời gian để lo cho  mình nữa”, “rồi ai sẽ cho mình ăn, dắt mình đi chơi như trước”…Hàng loạt những câu hỏi tự động đặt ra. Hậu quả kéo theo là suy nghĩ đến việc “mình sắp mất mẹ”, lo âu chia ly. Trẻ có nhiều lý do riêng để có thể nghĩ đến “viễn cảnh đen tối” đó lắm, như  mẹ đi làm về thì điều đầu tiên là hỏi thăm em ăn ngủ có ngoan không, tối đến thì mẹ ngủ với em, nhà có đi đâu chơi thì toàn chuẩn bị đồ cho em là chính...Lúc đó, trẻ cảm thấy tình cảm mẹ con bị chia ly thực sự.

Là bậc cha mẹ, không ai không muốn con mình có sự hài hòa vui tươi trong cuộc sống. Tuy nhiên, trẻ có sự trăn trở của trẻ và trong bất kỳ giai đoạn tuổi nào cũng có nổi niềm khó nói riêng. Sự trăn trở, lo âu càng bị khuếch trương khi trẻ có thêm 1 đứa em, tương đương với việc trẻ biết mình đang mất dần vị trí độc tôn trong gia đình. Biết đâu trong tâm trí con đang mường tượng đến khoảng thời gian tới “sẽ mất tình cảm của cha mẹ”, chỉ cần nghĩ đến như vậy thôi cũng đủ làm cho một đứa trẻ cảm thấy không an tâm và lo sợ, biểu hiện từ một trạng thái tinh thần ăn-ngủ và vui đùa bổng trở nên lầm lì, ít nói và tính khí trở nên dễ cọc cằn.

Đừng xem nhẹ hay làm qua loa công tác tư tưởng con trước thông tin rằng “con sắp có một đứa em!”. Với cha-mẹ đó là niềm vui, nhưng” đối với trẻ đó lại là một  thử thách. Hãy quan sát thái độ đón nhận thông tin của trẻ như thế nào? Thấy trẻ gật đầu có điều hiểu chuyện, nhưng thực ra là trẻ chưa hình dung được những gì sắp diễn ra.

Trẻ “sắp có em” cần cha-mẹ khéo léo trong việc thông báo về sự xuất hiện thêm 1 thành viên mới. Cha mẹ cần nói với trẻ những ý như sau:

- Mẹ sẽ bận chăm sóc em nên ít thời gian cho con một một chút nhưng mẹ vẫn chăm sóc và yêu thương con.

- Mẹ chăm sóc em cũng giống như chăm sóc con từ nhỏ (cho trẻ xem album hình của trẻ hồi nhỏ như là một minh họa).

- Nếu khi nào mẹ bận nhiều việc quá, mẹ sẽ nhờ bà/cô/chị (một ai đó mà trẻ biết và cũng quý mến người đó) thay mẹ chơi với trẻ (khi được giải thích điều này trẻ sẽ yên tâm hơn).

- Việc giải thích, diễn giải cho trẻ hiểu cần được thực hiện một cách kiên nhẫn (nói với con mỗi ngày), cùng với sự quan sát phản  ứng của con không chỉ trước khi “em được sinh ra” mà còn cả khoảng thời gian sau này. Có như vậy thì mẹ mới hiểu hết những tâm tư tình cảm của con, từ đó giúp con sống vui tươi và phát triển tốt đẹp.