Các dấu hiệu dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi ở con gái và trước 9 tuổi ở con trai được gọi là "dậy thì sớm"; ngược lại xảy ra sau 15 tuổi ở bạn gái và sau 17 tuổi ở bạn trai được gọi là "dậy thì muộn".

Theo chuyên viên tâm lý Trần Đăng Thảo, dậy thì là giai đoạn phát triển quan trọng có tính chất đột biến của con người. Đặc điểm dễ nhận thấy khi bước giai đoạn này là sự phát triển của bộ phận sinh dục, chẳng hạn như: sự phát triển của "núi đôi" (trung bình 11 tuổi đối với nữ), mọc lông mu; tinh hoàn to ra (ở nam giới), dương vật dài ra, mọc lông, vỡ giọng...

Độ tuổi dậy thì trung bình từ 12 đến 17 (đối với nam), 10 đến 15 tuổi (đối với nữ). Tuy nhiên quá trình này không diễn ra giống nhau ở tất cả mọi người. Một số người dậy thì sớm hơn hoặc muộn hơn độ tuổi trung bình. Đây được xem là những trường hợp ngoại lệ.

Nguyên nhân dẫn đến dậy thì sớm hay muộn rất phức tạp. Có thể là do di truyền, bất thường hoặc bị tổn thương não (ở vùng dưới đồi, tuyến yên), tuyến sinh dục (buồng trứng, tinh hoàn), hoặc do ăn uống, dùng thuốc (có chất nội tiết)...

Ngoài ra, dậy thì sớm hay muộn còn do ảnh hưởng của môi trường sống và xã hội. Chẳng hạn tuổi dậy thì ngày nay sớm hơn ngày trước, các bạn ở thành thị dậy thì sớm hơn ở nông thôn...

Riêng trường hợp trẻ dậy thì sớm, chuyên viên Đăng Thảo khuyên cha mẹ cần lưu tâm nhiều hơn đến con để phòng tránh những nguy cơ bé trai quan hệ tình dục sớm, bé gái mang thai sớm.

Khi phát hiện con có những biểu hiện trưởng thành về giới tính sớm như: Ngực phát triển, tăng chiều cao đột ngột, có kinh nguyệt, tinh hoàn và dương vật gia tăng nhanh về kích cỡ... nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để kiểm tra xem có bất thường nào trong não hoặc ở tuyến sinh dục không. Nếu có, bác sĩ sẽ đề nghị phương pháp điều trị can thiệp thích hợp.

Bên cạnh đó, cha mẹ cần nói cho con hiểu về chuyện gì đang xảy ra bên trong cơ thể trẻ. Điều quan trọng là trấn an trẻ và giải thích rằng sự thay đổi đó là bình thường với mọi người, riêng trường hợp của con hơi sớm hơn các bạn đồng trang lứa mà thôi.

Sau đó hãy dạy trẻ cách tự chăm sóc, vệ sinh thân thể, đặc biệt là bộ phận sinh dục. Ngoài ra, cha mẹ nên dự trù một số tình huống mà trẻ có thể phải đối diện như: bạn bè trêu chọc, tâm trạng buồn phiền, mệt mỏi khi đến kỳ kinh, xao nhãng việc học hành...để trẻ khỏi bị sốc khi đương đầu với những vấn đề sẽ gặp trong thực tế.