Y tế dự phòng có vai trò rất quan trọng với việc đưa ra những chiến lược dự phòng nhằm thay đổi những yếu tố gây bệnh có thể can thiệp được, để nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng. Chính vì thế mà năm 2007-2008, được sự đồng ý của Bộ Y tế và UBND tỉnh, ngành Y tế tỉnh đã quyết định tách 8 Trung tâm y tế tuyến huyện để thành lập Bệnh viện Đa khoa huyện và Trung tâm Y tế dự phòng tuyến huyện. Gồm: Hải Hà, Móng Cái, Vân Đồn, Đông Triều, Tiên Yên, Quảng Yên, Cẩm Phả, Hoành Bồ. Riêng Trung tâm Y tế TP Hạ Long và Trung tâm Y tế TP Uông Bí vốn hoạt động từ trước theo mô hình không giường bệnh nên vẫn giữ nguyên chức năng, nhiệm vụ của mình. Còn Trung tâm Y tế các huyện Cô Tô, Bình Liêu, Ba Chẽ, Đầm Hà do điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất và nhu cầu của nhân dân trên địa bàn nên không tách riêng mà vẫn hoạt động theo mô hình cũ - lồng ghép khối điều trị với khối dự phòng.

“Sang” nhất trong hệ thống các trung tâm y tế nhưng Trung tâm Y tế huyện Vân Đồn vẫn chỉ là nhà cấp 4 không đạt chuẩn.

Mặc dù thời gian chia tách cũng đã gần 5 năm, thế nhưng hiện nay chỉ có duy nhất Trung tâm Y tế huyện Vân Đồn có trụ sở độc lập, nhờ được tiếp nhận 1/2 cơ sở cũ của Bệnh viện Đa khoa huyện Vân Đồn. 7 đơn vị còn lại đều trong tình trạng được bố trí ở nhờ cơ sở vật chất của bệnh viện huyện. Những địa điểm ở nhờ này phần lớn đã xuống cấp, phòng làm việc chật chội gây khó khăn cho hoạt động chung của trung tâm. Ông Trần Văn Chi, giám đốc Trung tâm Y tế huyện Hải Hà chia sẻ: “Sau khi chia tách, 5 năm qua Trung tâm vẫn hoạt động nhờ 5 phòng làm việc thuộc cơ sở của Bệnh viện Đa khoa huyện, với đội ngũ y bác sĩ của Trung tâm là 29 người, do không có trụ sở độc lập nên Trung tâm gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai các hoạt động”.

Đó là tình trạng chung của các Trung tâm y tế dự phòng tuyến huyện được chia tách, còn 3 đơn vị dự phòng tuyến huyện không chia tách, điều kiện cũng không khá hơn là mấy. Chẳng hạn như trụ sở Trung tâm Y tế TP Hạ Long có 4 tầng, được xây dựng từ năm 2004. Nhưng trụ sở này trước kia được thiết kế cho Phòng GD-ĐT thành phố nên các phòng ốc đều chật hẹp. Còn trụ sở Trung tâm Y tế TP Uông Bí được xây dựng từ năm 1999 cho phòng khám đa khoa nhưng nay ghép thêm cả Trung tâm vào cùng hoạt động. Hay như Trung tâm Y tế Vân Đồn cũng chỉ là 4 lô nhà cấp 4, mái ngói, trần nhựa, trước kia được thiết kế cho khoa ngoại sản, nội nhi, truyền nhiễm của bệnh viện huyện nên khi tiếp nhận cũng không phù hợp với hoạt động của Trung tâm.

Trong điều kiện cơ sở vật chất thiếu thốn như vậy nên hầu hết khu chuyên môn và công cộng ở các Trung tâm y tế tuyến huyện đều không đảm bảo về yêu cầu kỹ thuật; việc đầu tư trang thiết bị phục vụ công tác phòng chống dịch cũng gặp rất nhiều khó khăn. Trang thiết bị của các trung tâm y tế tuyến huyện hiện nay phần lớn là những thiết bị cũ của đội dự phòng, đội sinh đẻ, kế hoạch hoá gia đình trước đây. Ngoài ra, tuỳ vào từng đơn vị bằng nguồn kinh phí của mình, họ tự trang sắm thiết bị hàng năm. Tuy nhiên, do nguồn tự chủ của các trung tâm gần như không có nên cũng chỉ trang sắm vài thiết bị nhỏ lẻ. Bởi vậy đến nay, so với chuẩn thiết bị do Bộ Y tế quy định đối với trung tâm y tế tuyến huyện, thì các đơn vị dự phòng tuyến huyện hiện nay còn quá thiếu thốn, không thể triển khai được hết chức năng, nhiệm vụ được giao.    

Không chỉ vậy, ngay cả nhân lực bác sĩ tại các trung tâm y tế tuyến huyện cũng rất khó khăn. Ông Phạm Văn Kha, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Vân Đồn cho biết: “Tại trung tâm có 30 cán bộ, nhân viên với 5 khoa, phòng chức năng. Hàng ngày những cán bộ của trung tâm vừa phải triển khai các hoạt động chuyên môn, kỹ thuật về phòng chống dịch, dinh dưỡng cộng đồng, vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường... Khối lượng công việc nhiều, nhưng do ít có nguồn thu như khối điều trị nên thu nhập của cán bộ, nhân viên y tế tại trung tâm rất thấp. Bởi vậy, với khối lượng công việc lớn, cần thêm bác sĩ nhưng việc thu hút bác sĩ về làm việc tại trung tâm lại rất khó khăn”. Đây cũng là tình trạng chung của các trung tâm y tế tuyến huyện.

Công việc nhiều, nhân lực thiếu, trang thiết bị không đầy đủ đang là những rào cản khiến các trung tâm y tế tuyến huyện khó có thể thực hiện hoàn thiện hết các công tác: phòng, chống dịch bệnh, vệ sinh an toàn thực phẩm, và nhiều hoạt động trong lĩnh vực y tế tại các địa phương. Hy vọng những khó khăn này sẽ sớm được khắc phục để các đơn vị dự phòng tuyến huyện phát huy vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình, đóng góp vào sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ của người dân trên địa bàn tỉnh.

Nguyễn Thanh