THA – bệnh nhiều mà ít người biết

THA, thường được gọi là “kẻ giết thầm lặng”, bởi hiếm khi gây ra các triệu chứng và thường chỉ được chẩn đoán sau cơn đau tim hoặc đột quỵ. Vào năm 2015, đã có 1,13 tỷ người THA trên toàn thế giới, chủ yếu tập trung ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, đặc biệt là Nam Á và châu Phi. Hoa Kỳ, Canada và Hàn Quốc là các nước có tỷ lệ THA thấp nhất trên thế giới. Trong khi ước tính có 226 triệu người THA ở Trung Quốc, và 200 triệu người ở Ấn Độ.

Nước Anh điển hình cho nước có ít người THA nhất ở châu Âu. Mặc dù đây là quốc gia có hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng phát triển, nhưng theo báo cáo năm 2017 của Hiệp hội thương mại dược phẩm cộng đồng Pharmacy Voice, có đến 7 triệu người dân không biết họ có bệnh này. Và chỉ có khoảng 1/3 trong số những người bị THA được chẩn đoán và quản lý đạt huyết áp mục tiêu theo hướng dẫn điều trị, tức là dưới 140/90mmHg đối với những bệnh nhân dưới 80 tuổi hoặc thấp hơn 150/90mmHg đối với những bệnh nhân trên 80 tuổi.

Alison Warren, chuyên gia tư vấn tim mạch tại Bệnh viện Đại học Brighton và Sussex thuộc hệ thống chăm sóc sức khỏe công của Anh, giải thích: "Bệnh nhân THA là một đối tượng khó tiếp cận. Người bệnh không cảm thấy nhiều bất thường khi bản thân bị THA, vì vậy chúng tôi đã thử cố gắng giải thích với những người bị THA trong một thời gian nhưng họ thường ít để ý". Và thật khó để thuyết phục họ đến khám tại các trung tâm y tế.

Đưa vai trò của dược sĩ vào dự án THA

Vào năm 2015, trong một dự án THA mở rộng ở Brighton, Anh, Alison Warren đã điều hành một chương trình thí điểm kéo dài 6 tháng tại một phòng khám đa khoa. Mục đích là để đánh giá xem một phòng khám được phụ trách bởi một dược sĩ kê đơn thông thường mỗi tuần có thể giúp được bao nhiêu bệnh nhân THA tối ưu hóa điều trị của họ. Các bệnh nhân, từ những người đang được điều trị cho tới những người mới được chẩn đoán, được tư vấn bởi dược sĩ trong từ 1 đến 5 buổi. Kết thúc dự án, 55% bệnh nhân đã đạt được mục tiêu huyết áp, một con số vượt mong đợi. Sau thành công này, Alison Warren đang lên kế hoạch mở rộng mô hình cho một nhóm các phòng khám đa khoa tại Anh.

Tuy nhiên, phòng khám đa khoa không phải là nơi duy nhất mà các dược sĩ có thể tham gia vào cuộc chiến THA. Các dược sĩ có chuyên môn tim mạch ở London đang thể hiện giá trị của mình với cộng đồng và giúp giải phóng thời gian của các bác sĩ tim mạch trong các bệnh viện. Các hiệu thuốc cộng đồng đang được cơ quan Y tế Công cộng Anh (Public Health England) đơn vị trực thuộc Bộ Y tế Anh công nhận vai trò của dược sĩ trong việc theo dõi huyết áp miễn phí, tư vấn lối sống tại chỗ và nâng cao nhận thức cộng đồng về nguy cơ THA. Bên cạnh Anh, nhiều nước khác cũng nhận ra vai trò của dược sĩ trong các vấn đề liên quan đến tăng huyết áp. Chẳng hạn như Canada đã nhấn mạnh: những đóng góp của dược sĩ trong vấn đề điều trị THA giúp ích đáng kể cho sức khỏe cộng đồng và tài chính quốc gia.

Các hoạt động dược cộng đồng

Vào năm 2014, Cơ quan Y tế công cộng Anh đã xây dựng một kế hoạch hành động, hợp tác với chính phủ Anh, Bộ y tế Anh, các nhóm tình nguyện viên và các học viện, nhằm cải thiện công tác phòng ngừa, phát hiện sớm và quản lý tăng huyết áp ở Anh. Vào năm 2017, cơ quan Y tế Công cộng Anh kết hợp với Hiệp hội thương mại dược phẩm cộng đồng Pharmacy Voice, xây dựng bản báo cáo làm nổi bật vai trò y tế công cộng của các dược sĩ cộng đồng và ảnh hưởng của các dược sĩ cộng đồng trong cải thiện phát hiện và quản lý tăng huyết áp. Báo cáo đã đề cập đến ví dụ về sự hợp tác giữa Well Pharmacy - chuỗi nhà thuốc lớn thứ ba ở Anh - và Hiệp hội đột quỵ - tổ chức thiện nguyện về đột quỵ lớn nhất nước Anh – được bắt đầu vào đầu năm 2017. "Huyết áp là một yếu tố nguy cơ quan trọng trong đột quỵ và mọi người đa phần không nhận thấy sự bất thường trong huyết áp của mình”, Dược sĩ Jane Devenish, chuyên viên của Bộ y tế Anh và làm việc tạichuỗi cửa hàng dược phẩm Well Pharmacy cho biết, "Kết hợp với Hiệp hội đột quỵ, chúng tôi tin rằng có thể tạo ra một tác động sâu sắc trong ngăn ngừa đột quỵ cho người dân Anh".Bà tin tưởng mạnh mẽ rằng các dược sĩ cộng đồng sẽ nhanh chóng xác định được các bệnh nhân tăng huyết áp và giúp họ thay đổi lối sống để giảm nguy cơ mắc các biến cố tim mạch nghiêm trọng."Các dược sĩ cộng đồng là người tiếp xúc trực tiếp với mọi đối tượng bệnh nhân ở các giai đoạn khác nhau của cuộc đời với tình trạng sức khỏe khác nhau: khi họ hoàn toàn khỏe mạnh, khi họ bắt đầu lo lắng cho sức khoẻ và khi họ có những vấn đề dài hạn về sức khỏe". "Nếu các dược sĩ có thể nhận ra ai đó bị tăng huyết áp trước khi bị biến chứng, ngay lúc nàyhọ có cơ hội để thay đổi cuộc sống người bệnh - đó là cung cấp cho mọi người thông tin đúng vào đúng thời điểm." Đó là lý do để hệ thống cửa hàng dược phẩm Well Pharmacy cung cấp dịch vụ kiểm tra huyết áp miễn phí, vàtư vấn về lối sống cho từng bệnh nhân."Mọi người muốn kiểm tra huyết áp của mình, nhưng quan trọng hơn những gì họ nhận được sau khi bước ra khỏi cửa hiệu thuốc là những thông tin hữu ích sẽ giúp họ thay đổi lối sống".

Dược sĩ phụ trách chuyên môn tại các phòng khám cộng đồng

Cải thiện khả năng tiếp cận của bệnh nhân đối với các dịch vụ liên quan đến tăng huyết áp là một trong những động lực chính của các phòng khám được các dược sĩ cộng đồng phụ trách từ năm 2013."Vẻ đẹp của dịch vụ này là tính chủ động", Vicki Collings, dược sĩ chuyên môn tim mạch của Guys và St Thomas,thuộc hệ thống chăm sóc sức khỏe công của Anh, cho biết. Dịch vụ này là kết quả của một nghiên cứu thí điểm thành công với mục tiêu là các bệnh nhân chưa kiểm soát được huyết áp trên thực hành lâm sàng,chia thành hai nhánh chính và được tiến hành ở bốn phòng khám tăng huyết áp và các phòng khám đa khoa trực tuyến. Cả hai đều được phụ trách bởi các dược sĩ có chuyên môn tim mạch, như dược sĩVicki Collings và dược sĩ Chris Meddings.

Các phòng khám tăng huyết áp hướng tới những đối tượng bệnh nhân chưa kiểm soát với những lý do cụ thể: như không dung nạp thuốc, hoặc không tuân thủ điều trị, và tổ chức các buổi tư vấn vào các ngày cố định trong tuần. Không giống như cách các bác sĩ thường làm, các dược sĩ dành 30 phút trò chuyện với mỗi bệnh nhân trước, trong thời gian đó họ khai thác đượcđầy đủ lịch sử dùng thuốc và lối sống. Họ cũng tiến hành đo huyết áp của bệnh nhân ít nhất ba lần ở cả hai tay để đảm bảo đọc kết quả chính xác nhất có thể. Sau lần tư vấn đầu tiên, một kế hoạch điều trị được xây dựng với bệnh nhân, phù hợp với lối sống của họ, và họ có thể quay lại ở các cuộc hẹn tiếp theo bất cứ khi nào họ cần. Bằng kinh nghiệm của mình, dược sĩ Chris Meddings chia sẻ: "Kế hoạch điều trị phụ thuộc nhiều vào buổi tư vấn đầu tiên. Bên cạnh tăng huyết áp, họ cũng có những vấn đề sức khỏe ẩn giấu khác. Họ thường là những bệnh nhân phức tạp với nhiều bệnh trạng đi kèm - chẳng hạn như bệnh đái tháo đường, mỡ máu, đau thắt ngực hoặc bệnh hô hấp –vì vậy cần phải nhìn nhận bệnh nhân một cách toàn diện."Hoặc có thể có một cái nhìn khác đơn giản hơn: "Bệnh nhân đến với phòng khám trong tình trạng tăng huyết áp, nhưng có thể khỏe mạnh khi ra về."

Các phòng khám đã được đánh giá từ tháng 10 năm 2014 đến tháng 6 năm 2015, và trong giai đoạn này đã có tổng cộng 291 trường hợp tư vấn được thực hiện. Kết quả cho thấy: với những bệnh nhân tham dự ít nhất hai cuộc hẹn (n = 34) có sự giảm huyết áp trung bình là 16/3mmHg (P<0,01) tức là giảm trung bình từ 154/82mmHg (± 14/15) lúc khám ban đầu xuống còn 139/79mmHg (± 16/16) khi kết thúc. Nghiên cứu kết luận rằng các phòng khám được phụ trách bởi các dược sĩ cộng đồng có tác động tích cực đến kết quả kiểm soát huyết áp, và bằng cách tập trung vào các yếu tố liên quan đến bệnh nhân và thuốc, chẳng hạn như thay đổi lối sống và tối ưu hóa dùng thuốc, các bệnh nhân dễ dàng đạt được huyết áp mục tiêu hơn. Với thành công này, các dự án tương tự đang được triển khai ở nhiều khu vực khác tại Anh.

Dược sĩ tư vấn sức khỏe trực tuyến

Bên cạnh phụ trách chuyên môn tại phòng khám, các dược sĩ như Vicki Collings và Chris Meddings còn tham gia vào các phòng tư vấn sức khỏe trực tuyến, nơi mà các bệnh nhân có thể tham gia tư vấn qua mạng internet. Các phòng khám như thế này được thiết lập bao gồm đầy đủ đội ngũ chuyên môn thực hành lâm sàng bao gồm các trợ lý y tế cho tới bác sĩ đa khoa. Bệnh nhân tăng huyết áp được xác định thông qua kiểm toán trên hệ thống máy tính. Mỗi phòng khám có thể “khám” cho từ 10 tới 100 bệnh nhân mỗi 2 giờ.

Dược sĩ Chris Meddings chia sẻ: "Các phòng khám hoạt động càng hiệu quả khi có càng đông bệnh nhân tham gia”. "Chúng tôi trao đổi với nhau về đa dạng các loại bệnh, trong khi thông thường các bác sĩ không đủ thời gian tư vấn hết cho mỗi bệnh nhân; chúng tôi có thể thảo luận tất cả cùng lúc và bất cứ ai cũng có thể trình bày hiểu biết của mình về các căn bệnh của họ." Đó là cách chúng tôi cố gắng giáo dục cho các bệnh nhân.

Sau các buổi khám và trao đổi như vậy, nhóm sẽ lập kếhoạch điều trị cho từng bệnh nhân và các bác sĩ điều trị sẽ theo dõi. Nhóm dược sĩ sẽ chạy chương trình kiểm toán sau sáu tháng để xem liệu phòng khám có tạo ra sự khác biệt về kết cục của bệnh nhân hay không.

Số liệu được ghi nhận tại các phòng khám trực tuyến trong suốt hai năm 2015 và 2016 cho thấy: 32,7% bệnh nhân được đề xuất bắt đầu điều trị với thuốc mới, 21,3% bệnh nhân được chuẩn hóa điều trị đang có, 9,7% bệnh nhân được khuyến cáo thay đổi lối sống và 4% bệnh nhân được khuyên nên tới các cơ sở khám chữa bệnh. Con số này không quan trọng bằng những phản hồi tích cực từ phía bệnh nhân. Dược sĩ Vicki Collings tự hào cho biết: "Có tới hơn 95% các bệnh nhân yêu thích phòng khám trực tuyến và nhận xét đó là một dịch vụ rất giá trị. Tới nay, hình thức này đã được nhân rộng với nhiều các bệnh mạn tính khác, bao gồm hen suyễn; bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD); và suy tim.Điều duy nhất khiến chúng tôi tự hào, mặc dù là dược sĩ chăm sóc thứ cấp nhưng thực sự chúng tôi đang làm được rất nhiều điều trong chăm sóc ban đầu để giúp ngăn ngừa nhập viện và tiết kiệm thời gian của các bác sĩ, chuyên gia y tế. Đó là mục tiêu cuối cùng của chúng tôi."

Dược sĩ là đối tác hỗ trợ điều trị cho bác sĩ đa khoa

Các dược sĩ chuyên môn cũng có thể giúp tiết kiệm thời gian rất nhiều cho các bác sĩ đa khoa. Với vai trò là đối tác quản lý và dược sĩ tại tổ chức y tế Brigstock and South Norwood Partnership, Anh, công việc hàng ngày của dược sĩ Dipti Gandhi xoay quanh những bệnh nhân cần được sự giúp đỡ từ cácchuyên gia trong quản lý tăng huyết áp. Bàcho biết: "Các bệnh nhân khó kiểm soát sẽ được giới thiệu đến tôi.” Có nhiều vấn đề từ các bệnh nhân này, trong đó thường gặp là vấn đề thiếu tuân thủ trong dùng thuốc.Dipti Gandhi làm việc chặt chẽ với các y tá, bác sĩ và các trợ lý y tế trong thực hành lâm sàng. Công việc của Dipti Gandhi đã được phát triển trong suốt 14 năm qua, đòi hỏi bà phải xây dựng sự tin tưởng với các đối tác bác sĩ đa khoa của mình. Bây giờ, đồng nghiệp không còn xem cô như một dược sĩ nữa mà như những bác sĩ đa khoa hoặc chuyên viên y tế.

Còn rất nhiều điều Dược sĩ có thể làm

Tuy nhiên theo Alison Warren, vai trò của các dược sĩ trong vấn đề kiểm soát huyết áp vẫn là “một nguồn tài nguyên chưa được khai thác”. Bà tin rằng dược sĩ có thể làm nhiều hơn để giúp quản lý bệnh nhân tăng huyết áp và mang lại cho họ quyền kiểm soát sức khoẻ, ví dụ bằng cách khuyến khích giám sát huyết áp tại nhà nhiều hơn và khiến bệnh nhân cập nhật nhật ký huyết áp thường xuyên hơn."Các hiệu thuốc cộng đồng có thể giúp sàng lọc các bệnh nhân trước khi họ cần phảitái khám tại các cơ sở y tế. Các dược sĩ có rất nhiều kiến thức để cung cấp về mặt lâm sàng, đặc biệt là vấn đề tuân thủ điều trị của bệnh nhân."

Theo báo cáo của Hiệp hội thương mại dược phẩm cộng đồng Pharmacy Voice, có một khoảng cách lớn về thực tiễn giữa hoạt động kiểm soát tăng huyết áp của các hiệu thuốc cộng đồng ở Anh và ở Canada, nơi có 65% bệnh nhân huyết áp được chẩn đoán và điều trị đạt huyết áp mục tiêu, so với chỉ 35% ở Anh. Điều này đến từ Chiến lược quốc gia phòng chống tăng huyết áp của Canada, được phát triển năm 2000, tập trung vào việc phổ biến các khuyến cáo về tăng huyết áp và xây dựng đội ngũ quản lý trên các nhóm nhân viên chăm sóc chính bao gồm bác sĩ đa khoa, y tá và dược sĩ. Theo Ross Tsuyuki, Giáo sư tim mạch tại Đại học Alberta, Canada đồng tác giả của một nghiên cứu về tác động của dược sĩ cộng đồng trong quản lý tăng huyết áp tại Canada, việc kiểm soát huyết áp thành côngmột phần đến từ quy trình hướng dẫn hiệu quả của hiệp hội tăng huyết áp Canada.Nghiên cứu cho thấy: các dược sĩ cộng đồng tiến hành tham vấn trực tiếp với bệnh nhân dẫn đến các kết quả tích cực, bao gồm cả tiết kiệm chi phí ước tính hơn 15,7 tỷ đô la Canada so với chăm sóc thông thường trong 30 năm.

Đồng tác giả nghiên cứu, Karissa Johnston, Giám đốc khoa học đơn vị tư vấn Kinh tế y tế và kết cục nghiên cứu Broadstreet, Vancouver, Canada cho biết: "Thông thường bạn chỉ được chọn một trong hai giữa kinh tế và sức khỏe.Các can thiệp vào vấn đề y tế có thể sẽ mang lại nhiều lợi ích về sức khoẻ hơn, nhưng sẽ tốn kém chi phí hơn, hoặc tiết kiệm chi phí nhưng không đảm bảo được lợi ích sức khoẻ"."Nhưng những gì chúng ta đã thấy với sự can thiệp của dược sĩ đối với tăng huyết áp là sự tiết kiệm về chi phí và lợi ích sức khoẻ to lớn, bao gồm cả việc ngăn ngừa các biến cố về tim mạch - một vấn đề tốn kém cho hệ thống y tế."

Carlo Marra, tác giả chính của nghiên cứu và hiệu trưởng của trường Dược khoa, thuộc Đại học Otago ở New Zealand, cho biết:bên cạnh vai trò của các dược sĩ cộng đồng, cơ sở hạ tầng được phát triển tốt ở Canada cũng đóng góp không nhỏ trong thành công của chương trình kiểm soát tăng huyết áp.