Dưới đây là những chất độc thực phẩm có ở Việt Nam chúng ta:

* BISPHENOL A (BPA)

BPA thường được dùng làm hộp nhựa đựng thực phẩm và làm lớp lót bên trong của hộp đựng thực phẩm. BPA có nhân vòng nên có thể gây rối loạn nội tiết và có thể gây ung thư như ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.

* CHÌ

Chì nguyên tố, không kết hợp, không độc. Các dạng chì hợp chất như acetat, tactrat, citrat, acseniat chì đều rất độc.

Thường hay bị nhiễm độc chì qua thực phẩm có nhiễm chì như rau quả tươi nhiễm chì từ đất, nước tưới hay thực phẩm, nước uống đựng trong bát đĩa, bình chứa nhiễm chì…Cũng có thể nhiễm chì qua tiếp xúc: sơn có chì, các loại pin, ắc quy, đồ chơi có chứa chì hay từ các mỹ phẩm hay thuốc nhuộm tóc…

* CLENBUTEROL

Clenbuterol vốn là một chất kích thích giao cảm, làm dãn phế quản nên đã được sử dụng làm thuốc điều trị hen và những co thắt phế quản khác.

Vì clenbuterol có tác dụng làm giảm mỡ nên một số nhà chăn nuôi dùng để làm tăng thành phần nạc, nói nôm na là thuốc “tạo nạc” động vật nuôi.

Ngộ độc thức ăn có chứa clenbuterol đặc biệt nguy hiểm đối với bệnh nhân tim mạch, đặc biệt những bệnh nhân bị rối loạn nhịp, suy tim và bệnh mạch vành.

* DIÊM TIÊU

Diêm tiêu là muối nitrat, nitrit. Đây là phụ gia thực phẩm có tác dụng bảo quản và làm cho thịt có màu đỏ hồng do diêm tiêu kết hợp với protein myoglobin của thịt. Diêm tiêu thường bị dùng quá nhiều để có jambon, xúc xích, lạp xường màu đỏ đậm.

Diêm tiêu khi vào trong cơ thể tạo sẽ bị biến đổi ra nitrosamine, là chất gây ung thư mạnh đường tiêu hóa.

Dưa muối xổi, có chứa nhiều nitrosamine nên ăn nhiều cũng có vấn đề đường tiêu hóa.

* DEHP VÀ CÁC PHTHALATE

Nhiều hoá chất có nhân phthalate như: như monobutyl phthalate (MBP), diethylhexyl phthalate (DEHP), diethyl phthalate (DEP), dibutyl phthalate (DBP), diisodecyl phthalate (DIDP), diisononyl phthalate (DINP), benzylbutyl phthalate (BZBP), monomethyl phthalate (MMP)…

Chúng ta khá quen với DEP (diethyl phthalate) trước đây vì được nhiều bác sĩ chuyên khoa Da liễu dùng làm thuốc bôi bệnh ghẻ (scabies); gần đây mọi người dân đều biết và rất lo lắng vì thực phẩm bị phơi nhiễm hóa chất công nghiệp DEHP từ Đài Loan, và mới đây thuốc bột kháng sinh uống quen thuộc Augmentin bị thu hồi không cho lưu hành vì có chứa DIDP và DINP (diisodecyl phthalate và diisononyl phthalate).

Các dẫn chất phthalate được dùng làm chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa như chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú, bình sữa, trong đồ chơi trẻ em v.v… Trong quá trình sử dụng, phthalate ít nhiều thôi ra và theo đường tiêu hóa vào cơ thể con người. Trẻ dùng bình sữa, bát nhựa, đồ chơi bằng nhựa có chứa hàm lượng cao các phthalate sẽ có nguy cơ bị nhiễm chất này.

Gần hại hơn, một số nhà sản xuất bất lương đã cố tình dùng DEHP làm chất tạo đục cho thực phẩm, và như thế nguy cơ nhiễm độc gấp cả trăm lần.

Các dẫn xuất phthalate được xác định là các xenoestrogen, do đó chúng sẽ là những chất làm rối loạn nội tiết (endocrine disruptors), cụ thể là làm rối loạn hệ thống hoóc-môn giới tính và gây ra dậy thì trước tuổi ở cả bé gái lẫn trai. Ở bé gái, khi cơ thể chưa dậy nhưng bị tác động của một lượng lớn dẫn xuất phthalate, các xenoestrogen thật sự, lượng estrogen ngoại lai này cũng sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên tiết ra các hormon hướng dục (gonadotropins) “đánh thức” buồng trứng làm việc và gây ra dậy thì sớm. Biểu hiện của dậy thì sớm ở bé gái thể hiện qua: phát triển vú, sau đó mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt. Ở trẻ trai, cũng có dậy thì sớm nhưng dấu hiệu thường kín đáo hơn. Ở phụ nữ, nhiều nghiên cứu khoa học nghiêm túc cho thấy các phthalates làm tăng nguy cơ lạc nội mạc tử cung (endometriosis) cũng như ung thư vú.

* E102 (Tartrazine, màu vàng), E110 (Jaune d’ Orange, màu cam), E122 (Azorubune, màu đỏ), E124 (Ponceau 4R, màu đỏ)

Đây là những chất màu cấm dùng trong công nghệ sản xuất thực phẩm hiên nay.

* ETHEPHON

Ethephon là thành phần chính của các thuốc ép chín, Ethephon là tinh thể màu trắng, rắn, tỷ lệ hòa tan rất tốt.

Hiện tại, Bộ NN&PTNT chưa cho phép sử dụng các loại thuốc thúc chín hoa quả. Cho nên, sử dụng các loại thuốc thúc chín hoa quả như đu đủ, mít, xoài… là bất hợp pháp.

Tất cả thuốc kích chín trái cây đều nhập gian lận thương mại từ Trung Quốc không chính ngạch và cũng không có bất kì giấy tờ hướng dẫn nào.

* FORMOL (FORMALDEHYDE)

Formol là một hóa chất công nghiệp rất độc nhưng lại rất thông dụng. Formol có tính sát trùng cao nên trong y học sử dụng để diệt vi khuẩn, sát trùng và là dung môi để bảo vệ các mẫu thí nghiệm, các cơ quan trong cơ thể con người, ướp xác...

Formol dễ dàng kết hợp với các protein trong thành phần các loại thực phẩm để tạo thành những hợp chất bền, không thối rữa, không ôi thiu, nhưng rất khó tiêu hóa. Chính tính chất này đã bị lợi dụng để kéo dài thời gian bảo quản của các thực phẩm như bánh phở, hủ tiếu, bún, bánh ướt...và cả trong bia để chống cặn vì giá thành thấp.

Ở dạng bay hơi, formol kích ứng gây cay niêm mạc mắt, đỏ mắt, kích thích đường hô hấp trên gây chảy mũi, viêm thanh quản, viêm đường hô hấp, hen phế quản, viêm phổi, viêm da tiếp xúc, viêm da dị ứng, nổi mề đay. Tiếp xúc với formol lâu dài cũng bị nhiều tác hại nghiêm trọng cho da và hệ thống hô hấp, bệnh về máu, ung thư nhiều cơ quan, đặc biệt là đường hô hấp như mũi, họng, phổi,...Formol cũng làm sai lệch, biến dị nhiễm sắc thể, phụ nữ có thai bị nhiễm độc formol có thể ảnh hưởng sự phát triển của thai nhi.

Trước đây formol được xếp vào nhóm 3 (chất có khả năng gây ung thư) nhưng từ năm 2004, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế phân sang nhóm 1 (chất gây ung thư).

* HÀN THE

Hàn the, tên hóa dược là borax, là muối natri của acid boric. Đây là một chất sát khuẩn và nấm yếu, được dùng trong y tế để làm săn, dùng ngoài để diệt khuẩn và nấm nhẹ.

Hàn the không được cho phép sử dụng để chế biến thực phẩm vì tính độc hại của nó. Tuy nhiên, hiện nay hàn the được dùng “không phép” rất nhiều trong chế biến giò chả, bánh đúc, bún.v.v….

Hàn the sẽ tích lũy trong cơ thể, tùy liều lượng có thể gây nên những triệu chứng cấp tính và mạn tính. Với tiêu hóa, nó gây nôn mửa, đau bụng tiêu chảy; với da thì gây ban đỏ dẫn đến tróc vẩy. Về thần kinh, hàn the gây kích thích dẫn đến trầm cảm, hoặc kích thích màng não, thay đổi nhiệt độ cơ thể.

Với đường niệu, nó gây hư hại đặc biệt cho thận và toàn thân, gây rối loại chức năng, yếu ớt, bất lực, rối loạn kinh nguyệt, rụng tóc.

* MALACHITE GREEN

Malachite green là hợp chất hữu cơ có màu xanh, thường dùng trong công nghiệp dệt, thuộc da, làm giấy… Trong ngành thủy sản trước đây người ta hay dùng chế phẩm leuco malachite green (LMG) để tẩy uế ao, hồ diệt rong, tảo, nấm, ký sinh trùng; Ngoài ra malachite green còn được dùng trong phòng xét nghiệm làm chất chỉ thị màu.

Ở Việt Nam, một số nhà sản xuất thức ăn đã dùng malachite green để nhuộm cốm, bánh lá…

* 3- MCPD và 1,3 DCP

3- MCPD và 1,3 DCP là viết tắt của 3-MonoCloroPropane-Diol và 1,3-DiChloro-2-Propanol, là những độc chất sinh ra trong quá trình sản xuất nước tương theo phương pháp ly giải hóa học.

Khi bị nhiễm độc các chất 3- MCPD và 1,3 DCP này lâu ngày có thể gây u thận, gan, biểu mô miệng, lưỡi, tuyến giáp và biểu hiện ung thư do biến đổi hệ thống gen di truyền.

* PHOSPHO HỮU CƠ (ORGANOPHOSPHATE)

Phospho hữu cơ là một nhóm thuốc trừ sâu phổ biến nhất được sử dụng trong ngành nông nghiệp, chứa trong các loại rau quả . Phospho hữu cơ ức chế enzyme phân hủy acetyl choline một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng qua các synape. Ngộ độc phospho hữu cơ bệnh nhân thường cường phó giao cảm rối loạn dẫn truyền thần kinh, tim mạch …dễ đua đến tử vong.

* RHODAMINE B

Rhodamine B là loại chất màu nâu đỏ công nghiệp, thường dùng để nhuộm vải. Nhiều nhà sản xuất đã “lén” dùng để nhuộm màu tương ớt, hạt dưa, nước lẩu…Ăn những thực phẩm chứa rhodamine B rất dễ bị ung thư.

* SALBUTAMOL

Salbutamol là chất đồng vận, chất kích thích giao cảm β, làm dãn phế quản nên đã được sử dụng làm thuốc điều trị hen và những co thắt phế quản khác.

Cũng như clenbuterol, salbutamol có tác dụng làm giảm mỡ nên một số nhà chăn nuôi dùng để làm tăng thành phần nạc, nói nôm na là thuốc “tạo nạc” động vật nuôi.

* THẠCH TÍN (ARSEN)

Thạch tín là một chất độc hại, thường có trong các mạch nước ngầm. Thạch tín nhiễm vào nguồn nước tưới tiêu và trong đất trồng là nguyên nhân gây ô nhiễm đất nông nghiệp, chứa trong nước uống và một số thực phẩm, như gạo. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hấp thụ hóa chất độc hại này lâu dài có thể dẫn đến ung thư và tổn thương da, ảnh hưởng đến sự phát triển, các bệnh tim mạch, thần kinh

* TETRAODONTOXIN

Tetrodotoxin là một chất độc rất mạnh có trong cá nóc và một số loài khác như bạch tuộc nhẫn xanh, kỳ nhông, nhái độc….

Tetrodotoxin có tác dụng chẹn dòng natri của bơm Na-K ATPase ở tấm vận động, do đó tetrodotoxin gây ra liệt thần kinh, liệt cơ, liệt hô hấp…

Nhóm chất độc tetraodotoxin thường tập trung ở gan, ruột và trứng cá nóc và thường phóng thích khi con cá bị chết.

Độc chất tetraodontoxin rất bền, không bị nhiệt phân hủy nên vẫn rất độc khi đun nấu kỹ.

* THỦY NGÂN

Methyl thủy ngân có nhiều trong các loài cá biển. Đây là loại thủy ngân hữ cơ rất độc cho hệ thần kinh. Riêng trẻ em, đặc biệt thai nhi rất nhạy cảm với tác dụng độc của thủy ngân, nhiễm độc thủy ngân ở trẻ em thường để lại di chứng não nặng và không hồi phục.

* UREA (PHÂN ĐẠM)

Urê là một loại phân bón hóa học, dùng trong nông nghiệp. Vì urê có tác dụng kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn, giá thành lại rẻ nên không ít người kinh doanh hải sản tươi sống dùng phân urê để bảo quản, nhằm giữ cho thực phẩm không bị ươn và gián tiếp gây ngộ độc cho người tiêu dùng.

Trong công thức hóa học của Urê có các nguyên tố nitơ (N), nên một số cơ sở sản xuất nước mắm bỏ thêm phân urê vào để ăn gian “độ đạm”.

Trong cơ thể con người, urê cao quá mức có thể gây giảm hoạt động của tuyến giáp, rối loạn máu ác tính, rối loạn thần kinh... Ngoài ra, phân urê thường lẫn thành phần nguy hiểm như kim loại nặng, thuốc trừ sâu nên càng độc hại hơn.

* VAT yellow (Vat yellow 1, Vat yellow 2, Vat yellow 4)

Đây là những chất màu vàng công nghiệp sử dụng để nhuộm vải, giấy, sơn... hiện nay, một số gian thương dùng để “nhuộm” gà. Theo lý thuyết, những chất nhuộm màu có công thức đa vòng có thể gây ung thư .

* VÀNG Ô ( Auramine O)

Auramine O là tên thương mại của chất diarylmethane. Đây chất bột màu dễ tan trong nước và cồn, chỉ được sử dụng trong công nghiệp để nhuộm vải, giấy, hay để quét tường chứ không được phép sử dụng làm phụ gia tạo màu cho thực phẩm.

Nhiễm độc cấp, vàng ô gây kích ứng dữ dội đường hô hấp sẽ gây sặc, lên cơn viêm phế quản, qua đường tiêu hóa gây đau bụng, nôn ói, đau rát cổ, tiêu chảy, tiếp xúc da sẽ gây ngứa và bong tróc da.

Nếu ăn thịt gà nhuộm vàng ô, sẽ bị tỏn thương hệ gan, mật, tiêu hóa, vô sinh suy giảm trí tuệ và còn có thể gây ung thư.

* XYANUA (CYANURE)

Xyanua (CN-) là gốc hóa học từ axít cyanhydric. Gốc xyanua này có thể nhiều trong củ sắn và trong măng xanh.