Hội chứng trẻ bị lắc là gì?

Hội chứng trẻ bị lắc (Shaken Baby Syndrome) là một hội chứng tổn thương não ở trẻ em có nguyên nhân do rung lắc, tung hoặc va đập trực tiếp vào đầu trẻ. Nguyên nhân thường gặp là do tình trạng lạm dụng trẻ em xuất phát từ cha mẹ, các cô bảo mẫu, người thân rung lắc, tung trẻ quá mạnh để cưng nựng hoặc dỗ dành khi cho trẻ ăn, dọa nạt khi trẻ khóc.

Ảnh minh họa

Thuật ngữ “hội chứng trẻ bị lắc” đã được chấp nhận từ cách đây 30 năm và ngày càng được phát hiện thêm nhiều ca lâm sàng ở trẻ do sự phát triển của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh hiện đại. Ở Mỹ, mỗi năm ước tính có khoảng 1200 - 1400 ca bệnh với tỷ lệ tử vong khoảng 25%. Trên thực tế con số này có thể lớn hơn nhiều do không được phát hiện và triệu chứng ít biểu hiện ở những thể nhẹ. Hội chứng này gặp chủ yếu ở trẻ dưới 6 tháng tuổi và giảm dần khi trẻ lớn lên.

Tại sao “lắc” trẻ lại có thể gây tổn thương não?

Một hệ thống các tĩnh mạch xuyên (tĩnh mạch cầu nối) phong phú nối liền giữa màng cứng (sát mặt trong xương sọ) với màng nuôi trên bề mặt não. Hệ thống xương và các cơ, dây chằng của cổ còn yếu nên chưa chịu được sức nặng của đầu. Như vậy, khi bị rung lắc mạnh, đầu trẻ sẽ bị di chuyển nhiều hơn theo chiều trước sau hoặc hai bên. Do khoảng trống giữa não bộ và hộp sọ lớn, não, não trẻ còn mềm và màng não mỏng, khi di chuyển trong hộp sọ sẽ làm đụng dập, đứt các mạch máu, đặc biệt là các tĩnh mạch xuyên, gây phù não, xuất huyết nội sọ, nhiều trường hợp nặng có thể tử vong.

Các tổn thương của hội chứng trẻ bị lắc

Các thương tổn do lắc trẻ quá mạnh chủ yếu là ở hộp sọ. Đụng dập não, xuất huyết gây tụ máu ngoài màng cứng, dưới màng cứng, chảy máu khoang dưới nhện hoặc trong nhu mô   não.

Tổn thương não ở trẻ 3 tháng tuổi bị hội chứng trẻ bị lắc, bao gồm tụ máu dưới màng cứng và phù não nhiều.

Các triệu chứng biểu hiện sau khi tổn thương xuất hiện như trẻ quấy khóc, bỏ ăn, nôn, nôn vọt, co giật, lờ đờ, hôn mê. Khám có thể thấy thóp phồng, gáy cứng và các dấu hiệu có tổn thương thần kinh trung ương. Các thương tổn nội sọ nói trên thường được xác định rõ thông qua chụp cắt lớp ở các trẻ em có biểu hiện lâm sàng. Xuất huyết võng mạc là một triệu chứng thường có ở hội chứng trẻ bị lắc. Nguyên nhân là do áp lực nội sọ tăng cao sau thương tổn não cản trở dòng máu tĩnh mạch trở về não.

Bên cạnh các tổn thương cấp tính, các tổn thương mạn tính hoặc các di chứng lâu dài cũng có thể có ở trẻ như chậm phát triển trí tuệ và thể lực, đau đầu, ăn uống kém, xuất hiện các cơn co giật kiểu động kinh… gây ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển và tương lai của trẻ sau này.

Ðiều trị và dự phòng ra sao?

Như vậy, lắc trẻ em có thể gây mù, điếc, liệt chi, tổn thương não không hồi phục và thậm chí tử vong. Tuy nhiên, cách dự phòng lại cũng vô cùng đơn giản. Đó là tuyệt đối không bao giờ lắc trẻ, kể cả khi vui đùa hay giận dữ. Khi di chuyển trẻ, hãy giữ cổ ở tư thế tương đối cố định ví dụ một tay giữ cố định vùng đầu và cổ trẻ khi bế. Không tung trẻ lên cao khi vui đùa với trẻ. Các bà mẹ, các cô bảo mẫu, điều dưỡng viên phải được tập huấn về các kỹ năng tối thiểu về chăm sóc trẻ em, nhất là trẻ sơ sinh để tránh “sai một ly, đi một dặm”.