Thưa ông, xin ông đánh giá kết quả của chương trình tiêm ngừa vắc xin HPV cho trẻ gái được Viện Vệ sinh dịch tễ TƯ tiến hành trước đây?

Từ năm 2007, viện được Bộ Y tế phê duyệt đề án hợp tác với tổ chức Pháp đánh giá bằng chứng tác động của HPV khi đưa vào tiêm chủng của cộng đồng. VN là một trong 4 nước được chọn thực hiện dự án nhằm đưa ra mô hình khuyến cáo cho Liên minh toàn cầu về vắc-xin và tiêm chủng (GAVI) sẽ triển khai tiêm HPV như thế nào trong tương lai.

Chúng tôi đã triển khai dự án qua hai giai đoạn. Giai đoạn 2007 - 2008 tiến hành nghiên cứu tại cộng đồng. Kết quả phỏng vấn từ các lãnh đạo, các thầy cô giáo, trẻ em, bố mẹ… thì đa số người dân ủng hộ đưa HPV vào TCMR. Nhưng băn khoăn rất lớn của các nhà lãnh đạo lúc đó là về tính an toàn hiệu quả của vắc-xin. (Bởi thời điểm đó, tại VN vắc-xin được lưu hành từ nằm 2006). Rất nhiều câu hỏi được đặt ra, rằng kháng thể của vắc-xin có bảo vệ lâu dài không? Tính an toàn của vắc-xin như thế nào? Giá thành vắc-xin ra sao để người dân chấp nhận được…

Giai đoạn hai từ 2008 - 2010 chúng tôi đã tiến hành tiêm vắc-xin cho 6.000 trẻ trong 2 năm với 18 ngàn mũi tiêm ở huyện miền núi Quang Hóa (Thanh Hóa), huyện nông thôn Nông Cống (Thanh Hóa) và vùng thành thị là phường Bình Thủy, Ninh Kiều (Cần Thơ).

Kết quả cho thấy, ở vùng núi và vùng nông thôn, tỉ lệ bao phủ đạt trên 98%. Còn tại Cần Thơ, tỉ lệ chỉ đạt 89 - 91%.

GAVI đánh giá như thế nào về kết quả này, thưa ông? Với kết quả này, Việt Nam có đủ tiêu chuẩn để được GAVI tài trợ vắc-xin đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng không, thưa ông?

Với tỷ lệ bao phủ tiêm chủng này, GAVI đánh giá cao Việt Nam và Việt Nam đủ điều kiện xin lãnh đạo GAVi tài trợ vắc-xin này. Bởi một trong các điều kiện để nhận tài trợ vắc xin là nước đó phải đã từng triển khai vắc-xin này, chứng minh có sự bao phủ cao và triển khai trên thực tế, không ảnh hưởng đến hệ thống TCMR.

Vậy tại sao đến nay, sau hai năm triển khai dự án, Việt Nam vẫn chưa được tài trợ vắc-xin này để đưa vào TCMR?

Chúng tôi đã lập kế hoạch trình Bộ Y tế về các loại vắc-xin đưa vào trong tương lai, dựa vào sự hỗ trợ của GAVi. Liên minh toàn cầu về vắc-xin đã giúp chúng ta rất nhiều, từ vắc-xin sởi, viêm gan B, gần đây là vắc-xin 5 trong 1 miễn phí.

Tuy nhiên, hỗ trợ của GAVI là có điều kiện. Đó là GAVI chỉ hỗ trợ những nước nghèo có thu nhập bình quân đầu người dưới 1500 USD năm. Việt Nam đã sắp vượt ngưỡng này, chỉ vài ba năm nữa. Trong khi đó thêm một điều kiện để nhận hỗ trợ, đó là chúng ta phải đảm bảo cam kết duy trì trong nhiều năm tới.

Vì thế, với vắc-xin HPV, đã có rất nhiều nhà tài trợ tiếp cận, sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam một vài năm miễn phí vắc-xin này cho chương trình TCMR. Điều lo lắng nhất, khi Việt Nam không còn được nhận tài trợ thì chi phí vắc-xin này ai sẽ trả? Đó là một vấn đề rất khó khăn bởi nếu tính ra tiền chi cho vắc-xin HPV trong một năm sẽ mất khoảng 720 tỷ dồng.

Như với vắc-xin 5 trong 1, Chính phủ quyết tâm đưa vào vì lợi ích to lớn của nhân dân. Nhưng trong vài năm tới, có khả năng chúng ta phải tự chi trả toàn bộ chi phí số vắc-xin này, với khoảng 500 tỷ mỗi năm. Trong khi đó, hiện nay tổng kinh phí đầu tư cho TCMR mỗi năm là 240 tỷ.

Chúng tôi đang tính đến phương án xã hội hóa trong việc tiêm phòng vắc-xin này (người dân chỉ phải chi trả một phần). Ngoài ra, phương án bảo hiểm y tế chi trả cho vắc-xin cũng được tính đến. Sắp tới chúng tôi sẽ bàn bảo hiểm y tế chi trả, vắc-xin HPV chẳng hạn sẽ do bảo hiểm y tế chi trả.

Được biết, vi-rút HPV khả năng lây nhiễm cao nhưng chỉ 7% số người lây nhiễm có khả năng tiến triển thành ung thư. Còn lại phần lớn là bệnh tự khỏi. Điều này có mâu thuẫn gì với chiến lược sử dụng vắc-xin HPV với chi phí rất đắt đỏ không, thưa ông?

Vi-rút HPV có khoảng 100 tuýp khác nhau, trong đó có 13 tuýp liên quan đến ung thư sinh dục cả ở nam và nữ giới. Các tuýp còn lại không gây ung thư nhưng lại gây các bệnh u nhú, viêm loét vùng sinh dục… Tuy nhiên, khả năng lây nhiễm nhiễm HPV lại rất cao (80% phụ nữ có hoạt động tình dục có nguy cơ nhiễm HPV vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời)

Dù chỉ 7% người nhiễm HPV tiến triển thành ung thư nhưng ung thư CTC được xem là bệnh lý nguy hiểm, chỉ đứng hàng thứ 2 sau ung thư vú. Tỉ lệ tử vong trong lứa tuổi sinh sản 15 - 44 thì xuất độ do ung thư CTC là số một. Vì thế, dù ung thư CTC tần xuất không cao (chỉ khoảng 7%), nhưng trong cộng đồng nhiễm đó không biết ai tiến triển thành ung thư nên vắc-xin vẫn là một công cụ hữu hiệu phòng ngừa ăn bệnh này.

Tiêm vắc-xin HPV có ngừa được ung thư cổ tử cung hoàn toàn không, thưa ông?

Vắc xin HPV chỉ ngừa được 70% số ca ung thư CTC, 30% còn lại là do các nguyên nhân khác. Tuy vậy vắc-xin này vẫn được WHO khuyên dùng bởi không chỉ phòng ung thư CTC mà phòng ung thư đường sinh dục khác và các viêm loét sinh dục khác như mụn cóc sinh dục tùy thuộc vào kháng nguyên của tuýp vi rút HPV có mặt trong vắc-xin.

Tuy nhiên, chỉ phòng được 70% ung thư CTC, vì thế, trong chiến lược phòng chống ung thư cổ tử cung, tiêm vắc-xin (dự phòng chủ động khi người đó còn khỏe chưa bị bệnh bằng vắc xin) chỉ là một yếu tố, mà để phòng căn bệnh này, cần dự phòng thụ động bằng sàng lọc (chờ đợi bệnh xảy ra, cố gắng tìm ở giai đoạn sớm điều trị để không trở thành ung thư), thứ ba khi phát hiện tiền ung thư phải điều trị thật tốt để không tiến triển thành ung thư. Cái quan trọng nhất là do sức khỏe, tạo hành vi an toàn trong tình dục.

Mọi người cần luôn ghi nhớ, tiêm vắc-xin đồng thời với tầm soát bệnh sẽ ngừa hiệu quả nhất căn bệnh này.