Trước khi số ca nhiễm mới tăng kỷ lục trong làn sóng thứ hai, Covid-19 ở Ấn Độ đã giảm mạnh trong khoảng từ tháng 9/2020 đến tháng 2/2021. Phải chăng đó là do thời tiết của Ấn Độ hay người dân có miễn dịch đặc biệt? Một số người cho rằng quốc gia đã đạt được miễn dịch cộng đồng. Ý tưởng này trở nên phổ biến ở Ấn Độ, thậm chí được củng cố bởi một nghiên cứu của chính phủ.

Giờ đây, khi Ấn Độ chứng kiến số ca nhiễm mới trong ngày 30/4 vượt quá 400.000, nâng tổng số lên hơn 18 triệu và số ca tử vong là 3.523 ca, đưa số người chết lên hơn 210.000, nhiều người cứ ngỡ sóng thần Covid-19 chỉ là ảo ảnh nghiệt ngã.

Biến thể nCoV mới với đặc tính lây lan mạnh là một phần nguyên nhân gây ra làn sóng dịch thứ hai. Sự nguy hiểm của nó có thể gây quá tải cho bất cứ bộ máy y tế nào, chưa nói đến hệ thống yếu kém phải phục vụ hơn tỷ người ở Ấn Độ.

Người dân Ấn Độ ngâm mình trên sông Hằng trong lễ Kumbh Mela ở Haridwar, ngày 14/4. Ảnh: Reuters

Ngoài biến thể, các chuyên gia cho rằng yếu tố con người cũng làm dịch bùng phát. Sự tự tin thái quá lan truyền trong chính phủ và xã hội dẫn đến hàng loạt quyết định sai lầm. K Srinath Reddy, chủ tịch Tổ chức Y tế Công cộng Ấn Độ, cho biết: "Vào tháng 1, người ta lầm tưởng rằng Ấn Độ đã đạt miễn dịch cộng đồng và không lường trước được đợt dịch thứ hai. Cả nước ăn mừng trong khi virus len lỏi vào các đám đông".

Cùng với những khuyến cáo người dân nên phòng ngừa, chính quyền các cấp nới lỏng hạn chế, cho phép tổ chức các sự kiện lớn và những cuộc bầu cử rầm rộ. Họ tự tin rằng các ca Covid-19 ở bang Kerala hoặc Maharashtra chỉ là tàn dư của đại dịch, không nhận ra chúng là mồi lửa châm ngòi thảm họa.

Tirath Singh Rawat, thủ hiến bang Uttarakhand, nơi lễ hội Kumbh Mela được tổ chức bên bờ sông Hằng, từng kêu gọi mọi người tham gia sự kiện: "Covid-19 không thể cản trở một ai vì niềm tin vào thánh thần sẽ đẩy lùi nỗi sợ virus". Thế nhưng, tỷ lệ lây nhiễm của bang đã tăng 1.800% trong 25 ngày qua.

Shahid Jameel, nhà virus học tại Đại học Ashoka, cho biết hôm 27/4: "Có rất nhiều luồng thông tin khiến người dân hiểu lầm và chủ quan. Một số chính trị gia, nhà khoa học khoe khoang về tỷ lệ lây nhiễm và tử vong thấp khiến người Ấn Độ tưởng rằng họ đặc biệt. Nhưng thực tế không phải vậy".

Với dân số trẻ của Ấn Độ, tỷ lệ tử vong do Covid-19 dự kiến sẽ nhỏ hơn các nước khác, nhưng thống kê chính thức trong đợt dịch đầu tiên lại đặc biệt thấp. Tại Karnataka, một bang có số dân tương tự Pháp, các nghiên cứu cho thấy gần một nửa người ở đây đã nhiễm virus vào tháng 8. Tuy nhiên, số người chết vì Covid-19 được công bố năm 2020 là 12.000 trường hợp, trong khi ở Pháp là 60.000 người.

Một số nghiên cứu đang tìm hiểu mức độ chính xác của thống kê tại Ấn Độ vào thời điểm đó. Ramanan Laxminarayan, người sáng lập và giám đốc Trung tâm về Dịch bệnh, Kinh tế và Chính sách ở Washington, từng trao đổi với hội đồng Đại học Ashoka về một nghiên cứu liên quan tới các ca tử vong trong đợt dịch đầu tiên.

"Số liệu cho thấy Ấn Độ không phải là ngoại lệ gì cả. Đa số người chết ở độ tuổi từ 40-70. Tỷ lệ tử vong ở nhóm này của Ấn Độ thậm chí cao hơn các nước khác", ông Laxminarayan cho hay.

Niềm tin Ấn Độ đã đánh bại Covid-19 được một số nhà khoa học củng cố. Vào tháng 9/2020, một ủy ban do chính phủ thành lập công bố mô hình cho thấy Ấn Độ có thể đạt miễn dịch cộng đồng.

Đã có những lời cảnh báo về nguy cơ lây nhiễm và biến thể mới. "Bạn cần hiểu bối cảnh của những khuyến nghị này. Kinh tế Ấn Độ khi ấy đối mặt với nhiều thách thức trong đại dịch. Nhiệm vụ cấp bách của các nhà lãnh đạo là vực dậy sự tăng trưởng", Reddy, thành viên của đội nghiên cứu quốc gia về Covid-19, cho biết.

Trong bối cảnh đó, cùng với số ca nhiễm giảm, người dân chỉ tin vào điều họ muốn nghe. "Các chính khách muốn tiếp tục các cuộc tranh cử, vận động viên thì muốn được thi đấu. Họ tiếp thu kịch bản rằng đất nước đã hồi phục hoàn toàn và ít có khả năng xảy ra đợt dịch thứ hai", ông Reddy nhận định.

Bất chấp cảnh báo vào tháng 11/2020 của một ủy ban quốc hội Ấn Độ rằng số lượng giường trong các bệnh viện công rất thấp, 4 bệnh viện dã chiến ở thủ đô, một bệnh viện 800 giường ở Pune và một cơ sở điều trị Covid-19 ở bang Assam đã bị tháo dỡ.

Các nguồn tin tiết lộ tổ công tác đặc biệt chống Covid-19 Ấn Độ, gồm các chuyên gia và các nhà khoa học chuyên tư vấn cho chính phủ những biện pháp ứng phó đại dịch, thậm chí còn không họp bàn trong suốt tháng hai và tháng ba. Nhóm này chỉ mới họp hai lần trong tháng 4 và đang sắp xếp thêm một cuộc họp trong tuần này.

Sujatha Rao, cựu thư ký Bộ Y tế và Phúc lợi Gia đình Ấn Độ, nhận xét: "Có rất nhiều cơ hội để chuẩn bị sẵn sàng cho làn sóng thứ hai, nhưng chúng ta lại nghĩ rằng điều tệ nhất đã qua".

Một người thân thu thập hài cốt của nạn nhân Covid-19 tại một khu hỏa táng ở New Delhi, Ấn Độ hôm 30/4. Ảnh: AFP.

Ảo tưởng còn làm chậm tiến độ tiêm chủng của đất nước được coi là "nhà thuốc thế giới". Mặc dù có gần một năm để triển khai vaccine cho người trưởng thành, chiến dịch của Ấn Độ lại diễn ra chậm chạp. Sau khi bán hàng chục triệu liều vaccine Covid-19 ra nước ngoài, nước này giờ đây lâm vào cảnh khan hiếm vaccine.

Ảo tưởng về chiến thắng của Ấn Độ biểu lộ rõ ràng đến nỗi ấn bản tháng 9 của Tạp chí Lancet phải cảnh báo niềm lạc quan thái quá sẽ cản trở công cuộc chống dịch.

"Chúng tôi không biết các cố vấn đang làm gì sau rèm kín. Trong thông báo hàng tuần của chính phủ, họ đều đưa ra số liệu cho thấy số ca nhiễm và tử vong trên một triệu người tại Ấn Độ thấp nhất thế giới", Abantika Ghosh, biên tập viên sức khỏe của Print, một hãng thông tấn Ấn Độ, nói.